Naast een langere uitzetstop voor uitgeprocedeerde gezinnen biedt het kabinet het compromis dat VVD–minister Verdonk de portefeuille Vreemdelingenzaken overdraagt aan CDA–minister Hirsch Ballin. Verdonk kan dan wel aanblijven als minister en gaat zich behalve met integratie meer bezighouden met jeugdzaken.Dinsdag kreeg Verdonk een motie van afkeuring aan haar broek omdat ze tegen de zin van een Kamermeerderheid het uitzetten van uitgeprocedeerde asielzoekers weer wilde hervatten. De Kamer eiste juist een uitzetstop tot een generaal pardon is geregeld voor alle uitgeprocedeerde asielzoekers die nog voor de Vreemdelingenwet van 2001 in Nederland kwamen. VVD–leider Mark Rutte dreigde eerder alle VVD–ministers uit het kabinet terug te trekken als Verdonk zou worden weggestuurd.

Om die reden vergaderde het kabinet woensdag urenlang over de ontstane situatie. Vooral premier Balkenende drong volgens ingewijden aan op het vertrek van Verdonk. Volgens hem moest een motie van afkeuring van het parlement een gevolg krijgen. Die opstelling leidde tot grote wrevel bij de VVD–ministers.

Daarnaast wilde het CDA, als handreiking aan de Kamer, dat de uitzettingen van uitgeprocedeerde asielzoekers in de laatste fase van het terugkeerproject, met name gezinnen, worden stopgezet. Ook daar konden de VVD–ministers niet mee akkoord gaan en zij dreigden langdurig met een collectief aftreden. Uit het oogpunt van het landsbelang en de regeerbaarheid besloten de VVD–bewindslieden uiteindelijk toch aan te blijven.

Gevoegd bij het overdragen van de portefeuille door Verdonk is daarmee een kabinetscrisis bezworen. De VVD–ministers konden aanblijven. Zij hoeven nu niet langer verantwoordelijkheid te dragen voor de portefeuille waarin gewerkt wordt aan het stopzetten van uitzettingen.

Het CDA is tevreden dat de relatie met de Kamer weer verbeterd kan worden. Die was onder grote druk komen te staan nadat het kabinet tot twee keer toe een aangenomen motie voor een tijdelijke uitzetstop in afwachting van een generaal pardon niet wilde uitvoeren.

Vicepremier Zalm zei na de ministerraad dat hij en de andere VVD–bewindslieden met pijn in het hart hebben besloten in het kabinet te blijven. Het beroep van Balkenende om het land regeerbaar te houden, gaf voor hen de doorslag. Zalm noemde het besluit om het uitzetten van asielzoekers te stoppen „een verkeerd besluit”. Hij sprak van „een zwarte dag."

Verdonk zei het niet makkelijk te vinden haar porteufeuille Vreemdelingenzaken te moeten afstaan. „Maar het land moet geregeerd worden”. Ook VVD–leider Mark Rutte liet weten dat het landsbelang voor hem de doorslag geeft.

Bij de linkse oppositie waren de reacties overwegend positief. PvdA–leider Bos noemde het „een overwinning voor de Kamer” dat asielzoekers nu niet meer worden uitgezet. Halsema van GroenLinks stelde dat het kabinet „diep door het stof is gegaan” voor de Kamer.

Bos en Halsema fronsen wel hun wenkbrauwen over het aanblijven van Verdonk. Ze willen daarover eerst met hun fractie spreken voor ze reageren. De Kamer debatteert donderdag om half twaalf met Balkenende en Hirsch Ballin over het kabinetsbesluit.