Dat het debat van dinsdagavond een zeer merkwaardige en onbevredigende uitkomst had, daarover zijn links en rechts het eens. Minister Verdonk van Vreemdelingenzaken werd door een motie van afkeuring de laan uit gestuurd. Maar volstrekt onduidelijk was, tot woensdagmorgen toe, of de toch al demissionaire bewindsvrouw ook daadwerkelijk zou opstappen.Ook kon niemand vertellen of het VVD-smaldeel in het kabinet haar in haar eventuele vertrek zou volgen, noch wat daarna de reactie zou zijn van de overgebleven bewindslieden. Doen de CDA-ministers dan in de Trêveszaal het licht uit? Maar een land kan toch niet zonder kabinet?

Grote verdeeldheid was er daarentegen, hoe kan het ook anders, over de vraag hoe het tot deze crisis kon komen. Door de drammerigheid van links, meent Verdonk. Door de massieve onverzettelijkheid, noem het lompheid, van de bewindsvrouw, menen PvdA, GroenLinks, SP, ChristenUnie, D66 en Partij voor de Dieren. En voor beide visies is iets te zeggen.

Echte scherpte in het debat ontstond er toen D66-leider Pechtold de bewindsvrouw het vuur na aan de schenen legde. Was de minister bereid de motie-Dijsselbloem, die vraagt het moratorium op het uitzetten van uitgeprocedeerde asielzoekers te verlengen, uit te voeren? Antwoord: „Nee.” Betekende dit dat uitzettingen weer gewoon door gaan? Antwoord: „Jazeker, dat hebt u goed begrepen. Meteen na dit debat ga ik weer verder met het uitvoeren van het kabinetsbeleid. Regels zijn regels.” Kunt u dan niet éven wachten tot het kabinetsberaad van woensdagochtend? Antwoord: „Nee, dan blijven we aan de gang. Ik heb nu één keer een pauze ingelast, dat doe ik geen tweede keer.”

Het was vooral deze granieten houding van de minster van Vreemdelingenzaken die de linkse oppositie tot het uiterste dreef en haar naar het zwaarste wapen, een motie van afkeuring, deed grijpen. Een minister die zo duidelijk, zelfs met zichtbaar genoegen, de Kamer trotseert, móét afgestraft worden, oordeelden Dijsselbloem en de zijnen. En kon de bewindvrouw nu niet dat kleine gebaar maken dat zij beloofde dat er in elk geval afgelopen nacht geen uitgeprocedeerden op het vliegtuig zouden worden gezet?

Maar Verdonk kwam zelfs op dit punt niet over de brug. Een onbegrijpelijke botheid, vond links, juist omdat er feitelijk voor de achterliggende nacht waarschijnlijk niet één daadwerkelijke uitzetting gepland stond. Waar hebben we het dan over?

Maar ditzelfde argument werd door het rechterkamp (kabinet, CDA, VVD, SGP, Partij voor de Vrijheid) gebruikt tegen links. Pechtold wist toch drommels goed dat er afgelopen nacht geen mensen uitgezet zouden worden? Dat gebeurt toch zelden of nooit midden in de nacht? Waarom hier dan zo’n nummer van gemaakt? Waarom de zaak zo op de spits gedreven?

Enkelen in de Kamer probeerden dinsdagavond nog de zich aftekenende crisis te bezweren. „Het is nu de tijd niet voor avontuurlijke politiek en onbezonnen acties”, suste Van der Staaij (SGP). „Het kabinet kan niet weg, het is al demissionair. Een motie van afkeuring lost niets op.” Maar het was al te laat. Beide kampen konden niet meer terug.

Kamerlid Thieme van de Partij voor de Dieren verwoordde het gevoel dat veel Kamerleden de afgelopen nacht bezette: „Beide partijen hebben het te hard gespeeld. Het ging vanavond niet meer over de mensen die in ons land asiel hebben aangevraagd. Het is een politieke machtsstrijd geworden.”