Wie voor het eerst de polder tussen de dorpen De Waal en De Koog doorkruist, zou niet zeggen dat het grootste gedeelte al in handen is van Natuurmonumenten. Het landschap is vlak, de sloten zijn lang en recht, in een van de eilanden ligt nog een baal hooi. Toch is 300 hectare van de ruim 500 hectare grote polder in het bezit van de natuurorganisatie. De resterende 200 hectare moet binnen drie jaar volgen.Dat is snel. Meestal duren dergelijke projecten tientallen jaren. In de Krimpenerwaard bijvoorbeeld, is de provincie Zuid-Holland al meer dan zeven jaar bezig gronden te verwerven voor de natuur. Nog maar een klein deel is gekocht en de weerstand onder de boeren is groot.

„Het grote verschil zit hem in de manier van werken” zegt Ghijsels, beleidsmedewerker bij de land- en tuinbouworganisatie LTO Noord. „In Zuid-Holland is het een typisch top-downproces. De gedeputeerde legt een natuurclaim in de polder en de boeren moeten maar wegwezen. Hier op Texel ligt het initiatief bij de boeren zelf en zitten alle partijen vanaf het begin gebroederlijk met elkaar om tafel.”

Beperkingen
Waarom willen de boeren weg uit de polder? De plaatselijke voorzitter van LTO Noord, Jaap Hin,: „Al in 1908 had Natuurmonumenten hier eigendommen. Bij de ruilverkaveling van 1960 zijn er ook boerderijen neergezet. Vanaf die tijd zijn er eigenlijk al problemen. De boeren krijgen steeds meer beperkingen opgelegd omdat hun gronden grenzen aan het natuurgebied. Ze kunnen bijvoorbeeld niet meer uitbreiden. Bovendien is er nogal wat overlast van ganzen en smienten die overdag hun buik vol eten op het weiland en ’s avonds weer terugkeren naar het natuurgebied.”

Dergelijke problemen waren voor Hin reden om vorig jaar eens te polsen wat de boeren dachten over een eventuele verplaatsing. Toen bleek dat de agrariërs daar ook wel wat in zagen, ging Hin met het plan naar de provincie Noord-Holland. Dit voorjaar zaten de partijen voor het eerst met elkaar om tafel. Op 18 november tekenden zij de intentieverklaring, voor 1 maart moeten alle contracten zijn getekend en het is de bedoeling dat over drie jaar zeven boeren een ander plekje hebben gevonden op het eiland.

Dat laatste is een lastige puzzel. De Stichting ter verbetering van de agrarische structuur (Stivas) gaat de komende tijd alle agrariërs op het eiland vragen wat hun plannen zijn voor de toekomst. Willen ze stoppen of juist uitbreiden? Daarna volgt een ruilverkavelingsplan, waarin ook plaats is voor de zeven boeren uit de polder Waal en Burg.

Onzekerheid
Zolang dat plan er nog niet is, is er onzekerheid. Een boer uit het gebied die niet met name genoemd wil worden: „Als het aan mij ligt, blijf ik hier zitten. Maar als al mijn buren verhuizen, ben ik vrijwillig verplicht te verhuizen. Dan wil ik wel graag een duidelijke plaatje waarin staat hoeveel ik voor mijn land en bedrijf krijg, waar ik een nieuw bedrijf kan beginnen en welke uitbreidingsmogelijkheden ik daar heb. Zolang die duidelijkheid er niet is, blijf ik piekeren.”

Ghijsels van LTO Noord erkent het probleem. „Boeren weten nog niet waar ze heen kunnen, terwijl ze toch voor 1 maart een koopcontract tekenen. Het is een kwestie van vertrouwen, maar ze krijgen uiteindelijk een betere plek. En anders heeft de provincie een volledige schadeloosstelling beloofd.”

Hoe ziet de polder er over een jaar of tien uit? Eric Mengveld van Natuurmonumenten: „Het blijft een polder met veel grasland en grazend vee. Hier en daar staat een bosje riet. ’s Zomers bloeien er veel planten, waaronder de harlekijnorchis, een orchidee die in Nederland alleen op Texel voorkomt. Ook de kemphaan zal weer terugkeren naar Texel.”