Die ontwikkeling is vooral het gevolg van het advies dat het merendeel van de fractievoorzitters aan Hoekstra gaf: probeer een coalitie te vormen van CDA, PvdA en SP. En dat advies was weer gebaseerd op de ongeschreven regel dat de grootste winnaar van een verkiezing als het even kan in een kabinet moet worden opgenomen.Als het even kan. Een wet van Meden en Perzen is het dus niet. Het kan zomaar gebeuren dat een groot winnaar van een verkiezing zich zo dwars opstelt dat regeringsdeelname zijn neus voorbij gaat. Het kan zomaar zijn dat denkbeelden van een winnaar zo ver afstaan van de ideeën van andere regeringskandidaten, dat hij omwille van de regeerbaarheid van het land toch verbannen wordt naar de oppositiebankjes.

Wie met nuchter boerenverstand naar de verkiezingsuitslag kijkt en de programma’s vergelijkt, ziet dat de kloof tussen CDA en SP schier onoverbrugbaar is en dat de meest voor de hand liggende coalitie die tussen CDA, PvdA en ChristenUnie is. De Volkskrant constateerde dat al kort na de verkiezingen, SGP-leider Van der Vlies adviseerde dit deze week aan de informateur en PvdA-huisideoloog Jos de Beus noemt deze combinatie in HP/De Tijd zijn favoriete coalitie. „De ChristenUnie is de beste middelaar tussen CDA en PvdA”, meent de politicoloog.

Of het daar ook werkelijk op uitdraait, is van diverse factoren afhankelijk. In de eerste plaats van de opstelling van de SP. Hoeveel water wil Marijnissen bij de socialistische wijn doen? Hoe sterk is zijn begeerte om na jaren oppositioneel ploeteren op het pluche te belanden? Het is goed voorstelbaar dat hij ver wil gaan om deze voor hem unieke verkiezingsuitslag te bekronen met kabinetsdeelname.

Maar dat is niet de enige factor die van belang is. Wie het gros van de CDA’ers diep in hun hart kijkt, vindt daarin waarschijnlijk een sterke voorkeur voor een kabinet van CDA, PvdA en ChristenUnie. Veel christendemocraten hopen erop dat Marijnissen zulke zware eisen stelt, dat hun partij na enkele weken van in- en uitpraten kan concluderen dat met de SP geen regeren mogelijk is. Nog mooier zou het voor het CDA zijn als Marijnissen zelf de besprekingen af zou breken. Dan ligt de zwartepiet immers bij de voormalige worstenmaker uit Oss.

Marijnissen daarentegen zal proberen dat moment zo lang mogelijk uit te stellen. Hij laat zich niet zomaar aan de kant schuiven en weet zich gesterkt door de opstelling van PvdA-leider Bos. Die wil alleen het kabinet in samen met de SP. Bos ziet het rampenscenario al voor zich dat de PvdA in de regering het vuile werk moet opknappen, terwijl Marijnissen hem vanuit de oppositiebankjes onder vuur neemt. Dat zou er over vier jaar wel eens in kunnen resulteren dat de SP de PvdA electoraal voorbijstreeft.

Maar het is de vraag hoelang de PvdA deze samen-uit-samen-thuisbenadering volhoudt. Komen CDA en SP werkelijk niet tot overeenstemming, dan neemt de druk op de PvdA toe zich desondanks constructief op te stellen. Het land kan immers niet zonder kabinet?

Maar nog afgezien daarvan, zou Bos het werkelijk kunnen opbrengen weer vier jaar in de oppositiebankjes te gaan zitten? Is niet de enige reden waarom hij nog steeds PvdA-leider is dat hij de mogelijkheid heeft zijn partij het kabinet in te loodsen? Alleen door die daad kan hij de vernedering van 22 november enigermate doen vergeten.

Zou het met de formatie die kant opgaan, dan zit de ChristenUnie gebeiteld. Het mag wat vreemd overkomen dat Rouvoet voor de verkiezingen volop zinspeelde op kabinetsdeelname, terwijl hij deze week bescheiden aan de zijlijn ging staan („Ik zie voor de ChristenUnie nu geen rol in de formatie”), vanuit strategisch oogpunt is zijn houding bijzonder slim.

Mede door de kiezers tijdens de campagne voor te houden dat de CU in de formatie een rol zou kunnen spelen, wist hij zijn zetelaantal te verdubbelen. Nu die winst is binnengehaald, treedt hij een stap terug vanuit de levenswijsheid: nooit gretig doen, maar liever wachten tot anderen je nodig hebben, zodat je je eisen kunt opschroeven.

Komt er geen fase waarin de ChristenUnie bij de onderhandelingen wordt betrokken, dan is er geen man overboord. De partij lijdt geen gezichtsverlies. Wordt Rouvoet op zeker moment alsnog uitgenodigd, dan heeft hij zijn wensenbriefje klaar liggen.

Tot die tijd kan hij verwachtingsvol stilzitten. Sowieso een passende houding voor een christenpoliticus.