Prof. dr. Nick Macklon gooide vrijdagmiddag de steen in de medische vijver. Tijdens zijn oratie als hoogleraar aan het Utrechts Universitair Medisch Centrum (UUMC) liet hij er geen onduidelijkheid over bestaan: eerst stoppen met roken, dan een ivf-behandeling. „Roken heeft een negatieve invloed op de zwangerschap en het verloop ervan. De kans op een niet gezond kind bij de geboorte neemt enorm toe. Veel collega’s van mij zullen deze visie steunen, maar of ze daaruit net als ik de conclusie trekken dat ouders eerst moeten stoppen met roken voordat ze een ivf-behandeling mogen krijgen, weet ik niet.”Hoe zijn de eerste reacties?
„Positief, maar ik weet dat dit onderwerp in Nederland nog een beetje taboe is. Daarom houd ik er rekening mee dat mijn visie ook kritiek zal oproepen.”

Wordt uw visie elders in de wereld al in praktijk gebracht?
„Ja, in Nieuw-Zeeland bijvoorbeeld. Daar krijgen mensen geen vergoeding voor een ivf-behandeling als ze te dik zijn of roken.”

Moeten we in Nederland ook die kant op?
„Dat is lastig. Het nadeel van dit beleid is dat rijke mensen wel een ivf-behandeling kunnen laten doorgaan, ook al roken ze. Dan betalen ze die behandeling gewoon zelf. Dat lijkt mij een ongewenst effect. Het is medisch gezien ook een beetje dubbel. Als we weten dat roken slecht is voor een zwangerschap, dan moeten we voor iedereen daaruit dezelfde conclusie trekken.”

Macklon, een 43-jarige Schot van geboorte, wil in Utrecht een preconceptionele polikliniek starten, waar vrouwen medisch worden begeleid voordat ze zwanger raken. „Dan hebben we het bijvoorbeeld over vrouwen die willen afvallen of willen overgaan op andere medicijnen. In deze poli moet er wat mij betreft ook aandacht komen voor vrouwen die willen stoppen met roken voordat ze zwanger raken of een ivf-behandeling krijgen.”

De praktijk bewijst volgens Macklon dat deze aandacht geen overbodige luxe is. „Onze patiënten worden steeds ouder. Voorheen waren ze gemiddeld 29, 30 jaar, nu zijn ze 37, 38 jaar. De gezondheidsrisico’s bij een ivf-behandeling nemen daardoor toe.”

Ivf is sowieso een zware ingreep, benadrukt Macklon. „Je moet altijd rekening houden met complicaties. We moeten als artsen niet bang zijn deze behandeling uit te stellen als mensen psychisch of lichamelijk niet goed in hun vel zitten. Er zijn in Nederland al wel preconceptionele poliklinieken die een ivf-behandeling uitstellen bij mensen die te dik zijn, maar nog niet als mensen roken. Dat is vreemd. We maken ons drukker over de gevolgen van overgewicht dan over die van roken. Terwijl de risico’s van roken voor de zwangerschap groter zijn.”

Wat is uw boodschap aan collega’s?
„Wetenschappers die vruchtbaarheidsonderzoek doen, moeten een helder beleid formuleren. Eis niet alleen van ouderparen dat ze stoppen met roken voordat ze een ivf-behandeling krijgen, maar help ze ook van het roken af te komen. Het bevorderen van gezondheid tijdens de zwangerschap door te stoppen met roken en af te vallen, vereist een nieuwe vorm van vruchtbaarheidszorg. De aandacht verschuift naar het optimaliseren van de zwangerschap, vanuit de gedachte dat het zwanger-zijn een gedeelde verantwoordelijkheid van ouders en zorgverleners is.”