In Groningen staat het dieseltreintje van Arriva richting Nieuweschans te ronken op spoor 1b. Vertrek 15.21 uur. Steward Michel Rijkens -„vroeger heette ik conducteur”- stapt in. Vandaag krijgt hij begeleiding van twee ’blauwe mensen’ van de spoorwegpolitie.Vermindering van de agressie in treinen staat hoog op het verlanglijstje. Doordat de spoorwegpolitie de afgelopen zes maanden regelmatig haar gezicht liet zien op het traject Schiphol-Roosendaal is de overlast met 33 procent afgenomen. Sinds kort pendelen de agenten daarom ook op de lijnen Groningen-Nieuweschans, Arnhem-Winterswijk en Eindhoven-Tilburg-Den Bosch.

Mocht ook hier het aantal incidenten teruglopen, dan voert het Korps Landelijke Politiediensten (KLPD) het project volgend jaar in het hele land in. Blue Train, meer blauw in de trein. Met en zonder uniform. „Nieuw in dit project is dat we de inzet van onze mensen afstemmen op de pieken van de overlast”, legt KLPD-persvoorlichter Carine Portengen uit. „Voorheen wachtten we tot er ergens problemen ontstonden, nu proberen we door analyses van incidenten problemen te voorkomen.”

De speciale surveillancedienst in Groningen start om 15.00 uur met een korte briefing. Politiechef Cor van Leeuwen instrueert zijn mannen. „Vorige week is er op dit traject een verdachte met vuurwapen gesignaleerd. Kijk even uit. De man is eerder in Rotterdam door een arrestatieteam opgepakt. Misschien is hij vandaag ook op pad.” Prettige dienst verder.

Station Kropswolde glijdt voorbij. Twee treinstellen razen door het groene grasland. Binnen is het bloedheet. De thermometer staat op stand tropisch. Koelbloedig controleert Rijkens de kaartjes. De overlast op dit traject piekt traditiegetrouw op donderdag-, vrijdag- en zaterdagavond. En op zondagmorgen. „Dan gaan de stappers na een avondje doorzakken weer naar huis.”

Om 17.07 uur kraakt de mobilofoon. De collega’s in het andere treinstel hebben een aanhouding. Een jongeman is betrapt. „Ik reis hier al vier maanden op en neer”, zegt de zwartrijder pissig. „Alleen vandaag heb ik net geen kaartje bij me.” Ook een identiteitsbewijs ontbreekt. De Arrivacontroleur is onverbiddellijk. Op de bon.

De politie slaagt er niet in de identiteit van de man vast te stellen. De agenten voeren daarom de verdachte af naar het bureau aan de Stationsweg. De celdeur klikt. Even later lichten ze de doopceel van de verdachte. Zes, zeven vergrijpen flitsen over het beeldscherm van het politieinformatiesysteem. Zwartrijden, burenruzie, vernieling. De arrestant ontkent in alle toonaarden nog enkele boetes te hebben openstaan. „Een maand geleden heb ik daar al drie dagen voor gezeten.” Uiteindelijk blijkt nog één vergrijp niet te zijn afgehandeld. Goed voor nog eens drie dagen brommen.

De intensieve controles tussen de rails oogsten effect. Vier zwartrijders in twintig minuten. De doelstelling voor Groningen-Nieuweschans is een vermindering van 20 procent van het aantal vernielingen, geweldplegingen en zwartrijden. Het lijkt te lukken. „Voormalige zwartrijders zwaaien nu ineens demonstratief met hun kaartje als we langskomen”, verklaart Van Leeuwen tevreden. „Mensen kijken wel uit zonder in te stappen.”

De kaartcontroles zijn soms net een kat-en-muisspel. Zwartrijders denken slim te zijn en nemen in Groningen een trein later als ze een extra controle ontdekken. De agenten kennen echter hun pappenheimers. Drie stations verderop stappen ze uit, nemen de trein terug en pakken ook een trein later.

Beteuterd laat een bejaarde vrouw twee strippenkaarten zien. Tevergeefs. De treinreis Scheemda-Groningen kost vandaag niet 5,10 euro, maar 40,10 euro. De bonus van 35 euro is boete. Een oudere man met een vouwfiets sputtert tegen als hij 38 euro moet betalen in plaats van de normale 3 euro. „De kaartautomaat deed het niet”, protesteert hij.

Begin november rijdt Arriva vanaf Nieuweschans door naar Leer in Duitsland. Brigadier Arjan de Vries verwacht een toename van de overlast op de lijn door drugstoerisme. „Duitsers komen naar Groningen om drugs in te kopen, om het vervolgens mee over de grens naar huis te nemen.” Belangrijk voor de spoorwegpolitie is om de vinger aan de pols te houden. „Af en toe moet je de touwtjes weer aantrekken.”

De spoorwegpolitie telt in totaal 360 ’blauwe mensen’. Een landelijke invoering van Blue Train betekent nog niet dat de spoorwegpolitie op elk moment op elke lijn aanwezig is, zegt Carine Portengen. „Maar de dreiging dat we op de trein zitten, is er wel.”