„In het gemeentelijk bestuur zijn veel misstanden door amateurisme. Mensen die opdrachten van de raad uitvoeren, moeten professioneel zijn”, stelt projectleider wethouderspoule R. J. Ritsema van de Bestuursacademie in Zwolle. De academie geeft al veertig jaar trainingen aan wethouders, bestuurders en ambtenaren.Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen een halfjaar geleden werd in Friesland een poule voor professionele wethouders gelanceerd. „Vroeger was het zo dat degene die het langst in de raad zat, wethouder werd”, aldus Ritsema. Dat verandert. „Ik schat in dat de eisen vanuit de maatschappij steeds hoger worden en het steeds moeilijker wordt om daaraan te voldoen”, zegt Ritsema.

De academie heeft met A. de Boer, bedenker van de wethouderspoule, de handen ineengeslagen om heel Nederland aan de professionele wethouder te krijgen. De Bestuursacademie is daarom begonnen met het opzetten van een netwerk van coaches. Dat zijn oud-wethouders en -burgemeesters die mensen uit bijvoorbeeld het bedrijfsleven de kneepjes van het vak leren. Na de training komen de kandidaat-wethouders in een poule, waarna gemeenten kunnen aankloppen en uit die poule een wethouder kunnen vissen.

F. Doting is sinds 24 april het levende voorbeeld van een professionele wethouder. Hij studeerde juridische bestuurswetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen, zat als eenmansfractie in de raad van de gemeente Leeuwarderadeel en is lid van de VVD. „Ik heb mijzelf aangemeld bij De Boer, de bedenker van de wethouderspoule. Mijn idee was om als invaller te fungeren bij bijvoorbeeld langdurige ziekte. Maar de VVD in Littenseradiel kon geen geschikte kandidaat vinden, dus toen ging het heel snel”, vertelt Doting.

Hij is overigens wel naar Littenseradiel verhuisd. „Dan krijg je sneller feeling met het gebied, dat werkt zeker. Het voordeel als professioneel wethouder is dat je er blanco instapt. Nadeel is dat je achterstand hebt op gebiedskennis.”

Ritsema is ervan overtuigd dat wethouders in de toekomst in heel Nederland professionals zullen zijn. „Ik zou me kunnen voorstellen dat iemand uit de eigen regio en de eigen partij de voorkeur heeft, maar de behoefte aan kwaliteit overstijgt de behoefte aan affiniteit.” Doting heeft niet die indruk. „Dit is meer een extra variant. Het zal wel meer worden, maar niet de overhand krijgen.”

Ritsema is niet bang voor het ”voetbaltrainereffect”: drie keer verliezen en de wethouder wordt ontslagen en simpelweg vervangen. „De wethouder moet zo professioneel zijn dat de raad meteen wordt ingelicht als een opdracht niet is uit te voeren.”

Bedenker De Boer, eigenaar van een organisatie- en adviesbureau in Leeuwarden, denkt dat door de wethouderspoule de doorstroming van mensen gaat toenemen. „De vertreksnelheid van externen is veel groter dan van lokalen. Dat is voor een gemeente dus een keuze. Ik denk dat er binnen enkele jaren 30 à 40 procent externe wethouders zijn. Zulke ontwikkelingen gaan vaak heel snel. Je ziet al dat een paar progressieve gemeenten het voortouw nemen”, aldus De Boer. Hij noemt als voorbeeld dat Den Haag F. Huffnagel en Amsterdam eerder L. Griffith als externen binnenhaalden.

De Boer heeft inmiddels veertig mensen in de poule die voor het wethouderschap beschikbaar zijn. In Nederland besturen in totaal 1562 wethouders 458 gemeenten.