De president kwam maandag zelf haar Nederlandse gast afhalen op het vliegveld. Dat is niet gebruikelijk. Vike heeft ook een groot deel van haar agenda vrijgehouden om koningin Beatrix tijdens het driedaagse staatsbezoek te begeleiden. Dat is nog een bewijs dat er een bijzondere band is tussen de twee staatshoofden, die maar twee maanden schelen in leeftijd.Maandagavond bood de president koningin Beatrix een staatsdiner aan. In haar tafelrede riep de koningin de Letten ertoe op de zwakkeren niet te vergeten nu Letland wordt opgestoten in de vaart der volkeren en de economie er snel groeit. „Oude zekerheden hebben plaatsgemaakt voor nieuwe uitdagingen en mogelijkheden. Uw jonge, dynamische en hoogopgeleide bevolking blijkt deze uitdagingen ten volle aan te kunnen. De bijdrage van uw landgenoten aan de Europese Unie en andere internationale organisaties is aanzienlijk en wordt door ons zeer gewaardeerd. Het is bij al deze veranderingen een zware, maar belangrijke opgave ook de zwakkeren in de samenleving te beschermen en hen door deze soms moeilijke tijd heen te helpen”, aldus de vorstin.

Koningin Beatrix ging ook in op de minderhedenproblematiek van het land. Nog geen 60 procent van de bevolking is een echte Let, bijna 30 procent is Rus, bijna 4 procent Wit-Rus en 2,5 procent Oekraïner. „Letland kent een grote minderheid met een eigen taal. Dat is een situatie die onvermijdelijk tot bepaalde spanningen leidt, zoals die ook in andere landen van Europa, waaronder Nederland, voorkomen. De oorsprong van deze vraagstukken moge verschillend zijn, de effecten zijn dikwijls vergelijkbaar. Deze spanningen dienen onder ogen te worden gezien en bespreekbaar te worden gemaakt”, meent de vorstin.

De Letse president zei in haar rede veel overeenkomsten te zien tussen haar land en Nederland: „Als relatief kleine landen op strategisch belangrijke plekken zijn we er allebei in geslaagd onze taal en cultuur te handhaven, ondanks bezettingen door aanzienlijk grotere en machtiger buren.”

Bovendien delen we waarden, idealen en toekomstvisie, zei ze. Alleen nauwe samenwerking tussen gelijkgestemde landen kan iets opleveren in de strijd tegen problemen als armoede, ziekten, terrorisme en achteruitgang van het milieu, aldus Vike. Zij pleitte verder voor een beter behapbare EU voor de burger.

Eregast tijdens het gehele staatsbezoek -zo ook maandagavond- is Mariss Jansons, de in Riga geboren chef-dirigent van het Koninklijk Concertgebouworkest. De Letten zien uit naar zijn concert dinsdagavond. Jansons dirigeert dan het Amsterdamse Concertgebouworkest. De kaarten zijn uitverkocht. Via een groot scherm zal het optreden ook buiten te volgen zijn.

Op het programma staan de eerste symfonie van Brahms en Der Rosenkavalier van Richard Strauss. Het concert is het cadeau van koningin Beatrix aan de Letten ter gelegenheid van het staatsbezoek aan Letland. In 1991 nam de koningin het orkest ook mee tijdens haar bezoek aan Japan.

Dirigent Jansons schijnt gespannen te zijn voor dinsdagavond. Hij is de laatste dagen druk bezig geweest met alle voorbereidingen en bekommerde zich om de kleinste details. Hij wil het koninklijk gebaar naar juist zijn geboorteland optimaal laten verlopen.

Maandagmiddag hebben koningin Beatrix en president Vike samen kransen gelegd bij het Vrijheidsmonument in Riga. Voor de Letse bevolking een van de belangrijkste onderdelen van het bezoek, zo zei de president na afloop. Het monument leeft erg in het hart van de Letten: het overleefde zowel de onderdrukking door de nazi’s als die door de communisten, aldus de president.

Vike, die vorig jaar in Nederland was, heeft diep respect voor de koningin, zo zei zij maandag. „Ik bewonder haar zeer als koningin en als persoonlijkheid.”

Het bezoek is een historisch evenement, vindt ze, want nooit eerder bezocht een regerend vorst uit Nederland Letland. Verder gaat het om „een bezoek van een van de grondleggers van de EU”, zei ze waarderend.

Ook de Nederlandse ambassadeur in Letland, Robert Schuddeboom, spreekt van een bijzonder gebeurtenis. „Dit is meer dan alleen een staatsbezoek.”

Dinsdag ging de koningin naar het Letse centrum voor mensenrechten en etnische studies en bezocht zij de oude stad van Riga.