De minister wil komend najaar met een of twee experimenten op nog onbekende locaties beginnen.Het standpunt van Peijs, die mede namens minister De Geus (Sociale Zaken) en de staatssecretarissen Ross (Volksgezondheid) en Rutte (Onderwijs) spreekt, blijkt uit haar reactie op de initiatiefnota ’Gratis’ openbaar vervoer van PvdA–Tweede Kamerlid Dijksma. In november 2004 wees de bewindsvrouw een PvdA–voorstel om experimenten met gratis openbaar vervoer op te zetten nog af.

Dat zij nu toch tijdelijk gratis of goedkoop openbaar vervoer wil aanbieden, hangt samen met onderzoek naar de situatie in Vlaanderen. Daar is mede door experimenten met gratis vervoer, zoals in de stad Hasselt, het gebruik van het openbaar vervoer de afgelopen jaren fors gegroeid, waardoor Vlaanderen een achterstand ten opzichte van Nederland heeft ingehaald.

Door de bezuinigingen in het openbaar vervoer is vooral de populariteit van de bus, tram en metro in Nederland de afgelopen jaren gedaald, zo bleek in november uit een brief die Peijs aan de Tweede Kamer schreef. Niet alleen het aantal gebruikers, maar ook het aantal lijnen verminderde.

Peijs denkt bij gratis of goedkoop openbaar vervoer niet alleen aan de overheid, maar ook aan bedrijven of ministeries die het vervoer van hun werknemers voor hun rekening nemen. Haar doel is forenzen een alternatief te bieden bij groot onderhoud aan de snelwegen en rond plaatsen waar vaak files staan. Daarmee hoopt zij duidelijk te maken dat het openbaar vervoer een volwaardig alternatief kan zijn op filegevoelige trajecten. Zo zou het gebruik van bijvoorbeeld de bus of de trein ook na afloop van een experiment met (nagenoeg) gratis openbaar vervoer populair kunnen blijven.

Verder wil de minister met de experimenten nagaan, of goedkoop openbaar vervoer er in de spits daadwerkelijk toe leidt dat de steden beter bereikbaar worden en dat de top van de files wordt afgevlakt.

Het kabinet ziet geen redenen om gratis of goedkoop vervoer aan te bieden aan anderen dan forenzen, zoals ouderen, gehandicapten, werkzoekenden en minderjarige mbo–scholieren. Het kabinet laat overigens voor de laatste groep nog onderzoek doen.

PvdA–Tweede Kamerlid Dijksma is blij met het experiment van Peijs. Dat is „een hele stap", omdat er tot dusver sprake was van principiële tegenstand tegen gratis openbaar vervoer. Dijksma hoopt dat Peijs nu ook tegemoet komt aan een ander belangrijk punt in de initiatiefnota: niet bezuinigen op openbaar vervoer maar investeren via een speciaal fonds.