Dat de drie er met Balkenende zo snel zijn uitgekomen, kwam aan het begin van de middag als een verrassing, al zei Balkenende woensdagmorgen vroeg dat zijn formatie de laatste en beslissende fase was ingegaan. Balkenende heeft zijn oorspronkelijke voorstel gehandhaafd en de LPF tevreden gesteld met enkele zware staatssecretariaten, zo was de verwachting aan het begin van de middag.

De LPF zette de onderhandelingen over de zetelverdeling in het nieuwe kabinet dinsdag namelijk nog op scherp. De partij nam geen genoegen met de voorgestelde verdeling van beoogd premier Balkenende. De VVD was daarmee inmiddels wel akkoord.

„Ik zie te weinig rek bij de twee partijen, zeker bij de VVD”, zei LPF-leider Herben dinsdag na de opnieuw vastgelopen onderhandelingen. CDA en VVD voelden er weinig voor Herben de door hem gewenste ministersposten te geven.

Volgens het voorstel van CDA-formateur Balkenende krijgt de LPF de departementen Economische Zaken, Volksgezondheid, Immigratie en Integratie, en Verkeer en Waterstaat. LPF-leider Herben maakte Balkenende en zijn medeonderhandelaars Zalm (VVD) en Van der Hoeven (CDA) dinsdag op aandrang van zijn eigen fractie duidelijk dat dat onvoldoende is om recht te doen aan de positie van de LPF als tweede grootste partij.

„We krijgen nu alle probleemministeries op ons bord”, vond Herben. Uit irritatie over de hoge eisen van de VVD besloot de LPF-fractie Herben met een zwaar eisenpakket naar de onderhandelingstafel te sturen. De LPF wilde Financiën of Binnenlandse Zaken of Justitie binnenhalen. Deze departementen vallen in het voorstel van formateur Balkenende toe aan CDA en VVD. Herben zette vooral hoog in op Financiën, dat volgens hem een goede combinatie vormt met Volksgezondheid.

Omdat de LPF haar zin niet kreeg, zinspeelde Herben tijdens de gesprekken van dinsdagmiddag zelfs even op de mogelijkheid uit de kabinetsformatie te stappen en het toekomstige regeringsbeleid van CDA en VVD vanuit de Tweede Kamer enkel te gedogen. Maar later benadrukte hij dat het „hoogst onwenselijk” is eruit te stappen.

VVD-leider Zalm maakte na afloop van de onderhandelingen duidelijk het „dreigement” van Herben niet echt serieus te nemen. „Het was meer een opmerking”, zei Zalm. Balkenende benadrukte dat dergelijke uitlatingen van de LPF-voorman aan „de tafel van de informateur” thuishoren. Tegelijk maakte hij duidelijk niet blij te zijn met het incident. „Het dient de zaak niet”, aldus Balkenende.

Maandag bleek dat de VVD ook niet tevreden was over de voorgestelde verdeling van de formateur. De liberalen wilden Onderwijs binnenslepen, maar Balkenende heeft voor de VVD Financiën, Binnenlandse Zaken, VROM en Defensie in gedachten.

Zowel Herben als Zalm suggereerde dinsdag al dat de oplossing bij het invullen van de poppetjes kan worden gevonden bij de staatssecretarissen. Met een aantal ’zware’ staatssecretarissen, zoals die van Justitie en van Financiën, kon de LPF worden gecompenseerd voor de onvrede over de ministersposten. De LPF wilde in ieder geval de staatssecretarissen van Financiën, van Europese Zaken en van Media en Cultuur leveren. Opmerkelijk is dat er op het lijstje van Balkenende een nieuw staatssecretariaat komt op Sociale Zaken. De staatssecretaris van Emancipatiezaken wordt een staatssecretaris van Familie- en Emancipatiezaken.