Nederland is maar klein. Vooral in een staafdiagram waarin de onderwijsuitgaven met die van andere Europese landen worden vergeleken. Sinds 1970 blijken die uitgaven ook maar weinig gestegen te zijn, en dat terwijl Nederland na Noorwegen het welvarendste land van Noordwest-Europa is.

Volgens prof. dr. E. J. Bomhoff van het instituut Nyfer, dat het onderzoek in opdracht van werkgevers- en werknemersorganisaties in het onderwijs uitvoerde, komt door dit beleid de Grondwet in de knel. „De Grondwet is duidelijk over het recht van kinderen op onderwijs. Daarom moet in de overheidsfinanciën een reserve worden ingebouwd om tegenvallers op te vangen die het recht op onderwijs zouden kunnen aantasten. Al sinds de zestiende eeuw dient de staatsschuld voor het opvangen van tegenvallers. Nu wordt echter gekozen voor het verkleinen van de staatsschuld, terwijl ondertussen de klappen worden opgevangen door de leerlingen en in de zorg door de patiënten.”

De salarissen van de leraren worden ten onrechte vergeleken met die van andere ambtenaren, zegt Bomhoff. „Dat is hetzelfde als wanneer je zegt dat een balletdanser 2,5 keer zo veel moet verdienen als een metselaar omdat die danser een balletdanseres van 45 kilo optilt en de metselaar een zak cement van maar 20 kilo.” Bomhoff wijst op de te vrezen groei van het lerarentekort in de toekomst doordat de Nederlandse leraar gemiddeld een stuk ouder is dan zijn collega’s elders in Europa, waardoor grote groepen de komende tijd met pensioen zullen gaan.

Reputatie
De onderzoekers van Nyfer, een instituut dat verbonden is aan Universiteit Nyenrode, bepleitten gisteren een extra investering van 6,5 miljard gulden in het basis- en voortgezet onderwijs. Het instituut vindt het achterhaald de uitgaven voor onderwijs en zorg om economische redenen ondergeschikt te maken aan strakke budgettaire spelregels. Het al te zuinige beleid zou de oorzaak zijn van de huidige problemen, met name het lerarentekort. Grote investeringen zouden deze „reputatieschade” moeten herstellen en de aantrekkelijkheid van de sector vergroten.

Nyfer liet overigens wel een waarschuwing horen: „In plaats van alle aandacht te vestigen op de omvang van het budget zonder dat precies duidelijk is wat daarmee moet worden bereikt, is het zinvoller de doelen te formuleren die het onderwijs moet verwezenlijken en daarvoor de benodigde middelen uit te trekken.”

Zak geld
Het zomaar binnensjouwen van een zak geld is de oplossing niet, vindt ook econoom drs. B. Jacobs van de Universiteit van Amsterdam. Hij ging gistermiddag tijdens een debat over het onderzoeksrapport nog een stap verder: „Het is de vraag of het geld van de overheid moet komen. De achterstand van Nederland is vooral ontstaan door het achterblijven van private investeringen.” Bomhoff waarschuwde er echter voor niet te makkelijk over private investeringen te praten. „We moeten niet toe naar een situatie zoals in Engeland, waar alleen de armere kinderen in de gewone scholen zijn overgebleven, terwijl de ouders die het kunnen betalen hun kinderen naar privé-scholen sturen.”

„De overheidsbijdrage is al behoorlijk hoog”, vond Jacobs. „Verhoging ervan zal op korte termijn weinig effect hebben.” „Onzin, echt complete onzin”, riep Jacobs’ collega van de Universiteit van Amsterdam, prof. dr. S. J. G. van Wijnbergen, steeds door diens betoog heen. „Dit rapport is nog veel te bescheiden. Zorg en onderwijs vergen een steeds groter percentage van het bruto nationaal product, omdat er minder technische vooruitgang in deze sectoren zit. De politiek heeft het nooit aangedurfd om de kiezers te confronteren met een belastingverhoging die gewoon nodig is om onderwijs en zorg op een goed peil te houden. Nu is in het onderwijs een sluipend rottingsmechanisme aan de gang.”

Ondertussen is de kwaliteit van het onderwijs in Nederland ondanks de achterblijvende uitgaven nog steeds goed, constateerde directeur H. Strietman van de Besturenraad van het protestants-christelijk onderwijs. „Blijkbaar is het idealisme onder de docenten zo groot dat zij het onderwijs op peil houden. Door het lerarentekort beginnen scholen nu echter vast te lopen. Er is een collectieve overspanning van de sector en dat krijgen we straks keihard terug.”

Koppeling
De onderzoekers van Nyfer willen dat de uitgaven voor het onderwijs gelijke tred houden met de welvaartsgroei. Onderdirecteur dr. C. van Ewijk van het Centraal Planbureau waarschuwde er gisteren echter voor het onderwijsbudget te koppelen aan het nationale inkomen, omdat dan het bedrag in tijden van recessie direct keldert. De toon van de discussie beviel Van Ewijk niet: „Ik zou willen dat dit debat ging over de economische onderbouwing in plaats dat het een algemene jammerklacht om meer geld wordt.”

Jacobs gaf hem die onderbouwing: „De overheid moet haar geld beter besteden.” Van Wijnbergen wist wel een potje: „Van mij mogen ze de Betuwelijn schrappen.”