Zij ontberen elke horizon, ieder perspectief, hebben geen toekomst. Binnen de muren van de gevangenis raken zij vaak in een isolement. Het aantal levenslang gestraften is de laatste tien jaar vervijfvoudigd, van zes naar dertig.Door die explosieve toename wordt het „hoog tijd dat er wetenschappelijk onderzoek plaatsvindt” naar de positie van ’levenslangen’, betoogde advocaat W. Anker donderdag in het extra beveiligde gerechtsgebouw in Amsterdam-Osdorp.

Samen met kantoorgenoot T. van der Goot stond Anker daar de Brit Daniel S. bij, die vorig jaar in Groningen tot levenslang werd veroordeeld wegens moord. S. vecht dat vonnis aan voor het Leeuwarder gerechtshof.

Anker nam in zijn pleidooi uitvoerig de gelegenheid te baat de levenslange vrijheidsstraf in Nederland tegen het licht te houden. In Nederland betekent levenslang ook daadwerkelijk levenslange opsluiting, tenzij er gratie wordt verleend. Sinds 1945 is dat twee keer voorgekomen.

Volgens Anker is levenslang „inhumaan. De naam van de veroordeelde wordt doorgekrast. Het is in feite een levend doodverklaring.” Hij vergeleek de positie van levenslang gestraften met die van tbs’ers, die soms ook tientallen jaren vastzitten. „Zij maken jaarlijks of één keer in de twee jaar de gang naar de onafhankelijke rechter, die de tenuitvoerlegging controleert en toetst. Bij de levenslange gevangenisstraf bestaat deze mogelijkheid niet.”

De raadsman vindt dat er een vergelijkbare toetsingsmogelijkheid voor levenslang gestraften moet worden ingevoerd, zoals die reeds in Engeland en Duitsland bestaat. „Het verdient aanbeveling dat de wetgeving in Nederland wordt gewijzigd”, aldus Anker. „In die zin dat na bijvoorbeeld vijftien jaren er een toetsing plaatsvindt door een onafhankelijke commissie of de penitentiaire kamer van het gerechtshof in Arnhem.”

Anker pleit tevens voor het bouwen van speciale vleugels voor levenslang gestraften aan bestaande gevangenissen in het land, om het isolement van de levenslangen te ondervangen. Waar mensen met een tijdelijke gevangenisstraf perspectief op terugkeer in de samenleving hebben, ontbreekt het de levenslang gestraften aan iedere horizon. Activiteiten binnen de bajesmuren „zijn in het algemeen gericht op een terugkeer in de samenleving”, aldus Anker. Tbs-klinieken kennen al speciale afdelingen voor (zeer) langdurig verblijvenden, de zogeheten longstay.

In de zaak-Daniel S. is volgens Anker sprake van een groot gebrek aan bewijs. Als het hof die visie niet deelt en S. toch veroordeelt, mag dat wat de advocaat betreft zeker niet resulteren in levenslang. Anker somde in zijn pleidooi een lange reeks zaken op waarin sprake is geweest van meervoudige levensdelicten die niet zijn bestraft met de maximale sanctie, maar met een langdurige, tijdelijke celstraf.

Volgens Anker moet de rechter uiterst terughoudend zijn met het opleggen van levenslang. Veel rechters zijn dat met hem eens, zo blijkt uit de door de strafpleiter aangehaalde vonnissen. Alleen in „extreme gevallen” past levenslang, vindt de raadsman. Daarbij denkt hij aan in Nederland zeldzame zaken van seriemoord.