Een vreselijke richtingenstrijd gaat de VVD uiteenrijten, somberde hij deze week. De personalisering slaat toe, afschuwelijke moddergevechten breken uit en als de partij al niet daadwerkelijk scheurt dan blijven er toch op zijn minst bij deze en gene schrijnende littekens achter. Hier is niemand bij gebaat, stelt Vonhoff, of het moesten PvdA en CDA zijn.Vonhoffs angst leek woensdag meteen te worden bewaarheid. Toen Verdonk zichzelf op de Bouw-Rai neerzette als daadkrachtig en recht door zee, en daarmee Rutte het etiket van een slapjanus probeerde op te plakken, was de toon voor hun competitie gezet. Hakketakkerig, persoonsgericht en verre van inhoudelijk. Rutte, in de verdediging gedrongen, maakte het alleen maar erger door vanuit Duitsland hevig verongelijkt te reageren.

Toch is Vonhoffs gelijk hiermee slechts voor een klein deel bewezen. Terecht signaleert de VVD-prominent een toenemend accent op persoonlijke elementen in de politiek, een accent dat ten koste gaat van inhoudelijke debatten.

En terecht is hij daar huiverig voor. Want wie is er nu bij gebaat dat straks wellicht een meerderheid van de 40.000 VVD-leden voor Verdonk kiest omdat zij naar hun gevoel meer de kandidaat van de gewone man is, terwijl Rutte de door het establishment gelanceerde kandidaat zou zijn? Wat hebben dit soort sentimenten nu met beleid te maken? Niets, zo lijkt het.

Toch passen daarbij twee kanttekeningen. De eerste is dat het een illusie is te menen dat de voortgaande personalisering van de politiek zou zijn tegen te houden. Het is een ontwikkeling die vanuit de VS naar Nederland overwaait en die wordt bevorderd door Kay van de Linde-achtige figuren, door de televisiedemocratie en door de ontzuiling van de maatschappij.

Want het is heel simpel: door de dominantie van het beeld in onze samenleving is de persoonlijkheid en uitstraling van een lijsttrekker tien keer zo belangrijk geworden als voor de Tweede Wereldoorlog. En doordat de grote partijen zo weinig echt inhoudelijke verschillen meer kennen, richt de schijnwerper van de pers zich automatisch meer op de persoon van de politicus. Die ontwikkeling is onstuitbaar en onvermijdelijk.

De tweede kanttekening is dat personalisering gelukkig niet in alle opzichten het tegenovergestelde is van inhoudelijk debat. Liesbeth van Zoonen, hoogleraar media en populaire cultuur aan de UvA, toonde dat deze week nog weer eens aan op een congres over de toekomst van politieke partijen.

Uit onderzoek blijkt dat degenen die oordelen uitspreken over de persoonlijkheid van een politiek leider vooral hoogopgeleiden en werkelijk in politiek geïnteresseerden zijn. Waar beoordelen zij politici op? Vooral op hun competentie, integriteit en betrouwbaarheid. Maar in dat oordeel zitten altijd politiek inhoudelijke oordelen opgesloten, aldus Van Zoonen.

Want -om maar een voorbeeld te noemen- de integriteit van Wouter Bos hangt in hoge mate samen met de vraag of zijn gedrag past bij de boodschap (!) die hij uitdraagt. Die twee zijn nooit geheel te scheiden.

Maar het meest twijfelachtig aan Vonhoffs analyse is zijn vermoeden dat de tweekamp tussen Rutte en Verdonk de partij in alle gevallen schaadt. Er zijn veel argumenten te bedenken voor het tegendeel.

De eerste is dat het de VVD een hausse aan publiciteit oplevert. In veel media was het de afgelopen dagen hét item van de week. En dat is voor een politieke partij nooit weg. Niet voor niets steeg de partij in de peilingen maar liefst drie zetels.

De tweede is dat eventuele schade veroorzaakt door een tweekamp gemakkelijk teniet kan worden gedaan door een verzoening aan het eind. Want hoe gaat het bij de zogeheten primaries (voorverkiezingen) in Amerika? Bush en McCain maakten elkaar in hun campagne in 2000 voortdurend uit voor rotte vis, maar trokken, nadat George W. had gewonnen, gezamenlijk op tegen de Democraten. Zo zou de VVD het ook kunnen doen door de verliezer van de tweekamp op de tweede plaats van de kandidatenlijst te plaatsen.

De derde reden waarom een tweestrijd eerder gunstig dan schadelijk is voor de VVD, is het leiderschapsvacuüm waarmee de partij de laatste jaren kampte. Wie was nu de echte aanvoerder: Zalm of Van Aartsen? Of geen van beiden? Een rechtstreekse verkiezing zal aan dat probleem een einde maken en hetzij Rutte, hetzij Verdonk een sterke en legitieme machtsbasis geven voor de komende jaren.

En behaalt de een of de ander een klinkende zege, dan geeft dat die man of vrouw -net als Wouter Bos in 2003- meteen het aura van een winnaar. Een aura dat in de echte verkiezingsstrijd goed van pas komt.