Dat bleek woensdag tijdens de vijfde verhoordag van de tijdelijke parlementaire onderzoekscommissie tbs. De commissie, onder leiding van VVD-Tweede Kamerlid A. P. Visser, sprak met instellingen die de uiteindelijke tbs-cliënt zorg verlenen voor diens behandeling in een tbs-kliniek, zoals het gevangeniswezen en ggz-instellingen. In totaal werden elf personen gehoord.Volgens een schatting van J. Gorter, werkzaam in de forensische observatie- en begeleidingsafdeling Het Veer van de Bijlmerbajes, kampt een tiende van alle gedetineerden met een ernstige psychotische stoornis, in absolute aantallen zo’n 1600. Veelal betreft het mensen die al vanaf hun dertiende in contact kwamen met justitie en vanaf hun achttiende met de geestelijke gezondheidszorg.

Een derde van de psychotisch gestoorden in Het Veer komt gegeven de ernst van de stoornis eigenlijk in aanmerking voor dwangmedicatie, maar onttrekt zich daaraan. Gorter noemde dat „schrikbarend”, maar zei erbij dat detentie-inrichtingen niets aan die situatie kunnen doen. „We zijn gebonden aan de penitentiaire beginselenwet, die veel strenger is dan de behandelwet voor psychiatrische inrichtingen BOPZ.”

Hij gaf toe dat deze categorie doorstroomt naar tbs-klinieken zonder goed te zijn behandeld. „Van mijn collega’s in tbs-klinieken hoor ik dat ze soms een tijdlang nodig hebben om als het ware de gevangenis uit een cliënt weg te behandelen. Diens motivatie is door het verblijf in een gevangenis vaak afgenomen.”

Gorter zei verder dat jaarlijks enkele tientallen gestoorde criminelen met onmiddellijke ingang in vrijheid moeten worden gesteld, omdat justitie er achter komt dat ze lang genoeg in voorarrest hebben gezeten. Hun behandeling eindigt dan abrupt, terwijl het zeer twijfelachtig is of ze zonder gevaar in de maatschappij kunnen terugkeren.

Een andere probleem is dat behandelaars geen medische dossiers mogen inzien omdat de gedetineerden daar geen toestemming voor geven. Gorter, maar ook psycholoog A. Rijk van de penitentiaire inrichting Breda, klaagden daarnaast over de terughoudend van ggz-instellingen om cliënten op te nemen, die als ’lastig’ staan geregistreerd.

Tot woede van directeur zorgontwikkeling J. R. van Veldhuizen van de GGZ Noord-Holland-Noord repte Gorter zelfs over zwarte lijsten. Daarop zouden ggz-instellingen bijhouden welke agressieve en gewelddadige cliënten zij weigeren. Van Veldhuizen noemde dat „typisch een verhaal uit de jaren negentig.” Ook psycholoog Rijk benadrukte echter dat ggz-instelling elkaar bij lastige patiënten het liefst „de bal toespelen.”

Kinder- en jeugdpsychiater N. Duits en onderzoeker A. Bartels van de Van Mesdagkliniek richtten hun pijlen vooral op de PIJ-maatregel, de zogenaamde jeugd-tbs. Bartels zei tot voor kort weinig aanwijzingen te hebben dat jeugdinrichtingen werken met methoden die aantoonbaar effectief zijn. „Dat jeugd-tbs voor maximaal zes jaar moet worden opgelegd is gebaseerd op een mening, niet op onderzoek.”

Beide deskundigen constateren een zorgwekkende groei van het aantal jeugdige delinquenten met een psychotische stoornis. Vaak zijn er alcohol en drugs in het spel, terwijl ook voor deze groep de toegang tot ggz-instellingen slecht is geregeld.

Van alle tot dusver gehoorde personen vroeg alleen strafpleiter mr. C. Korvinus expliciet het bestaande tbs-stelsel af te schaffen. Alle anderen hebben wel kritiek op de uitvoering van het beleid, maar het bestaansrecht van het tbs-stelsel als zodanig is daarbij niet betwist.

Morgen zal de commissie oud-minister van Justitie Korthals Altes vragen welke knelpunten in het tbs-beleid gedurende zijn bewindsperiode zoal zijn blootgelegd. Daarna hoort zij de huidige minister van Justitie, Donner, ongetwijfeld om te vernemen wat hij met de aanbevelingen uit de periode-Korthals Altes heeft gedaan.

Onderzoek tbs
- Gedetineerden met psychotische stoornis niet behandeld.
- Behandeling eindigt bij onmiddellijke invrijheidstelling.
- Raadplegen medische dossiers niet altijd toegestaan.
- Effect jeugd tbs twijfelachtig.
- Twijfel aan bereidwilligheid ggz.