Het lijkt een flinke contributieverhoging, 15 procent ineens, „maar dat is het toch ook weer niet wanneer je bedenkt dat het minimumbedrag in elf, twaalf jaar niet veranderde”, zegt persvoorlichter Robert Moens van de vereniging. Vandaag presenteerde de grootste club op het gebied van natuurbehoud haar jaarverslag over 2001.

Natuurlijk deed de vereniging voordat het besluit viel gedegen onderzoek naar het effect van de verhoging. Want als er te veel van de huidige 975.000 leden weglopen, zou dat niet leuk zijn. „Ondanks de verhoging verwachten we komend jaar echter verder te groeien in ledental”, zegt Moens. De 15,88 euro (35 gulden) van weleer wordt 18,50 euro. „Veel mensen reageren met: Natuurlijk, bij jullie wordt ook alles duurder.”

Dat is ook zo. Natuurmonumenten beheert op dit moment 86.000 hectare natuurgebied, tegen 64.000 in 1991. Per hectare kost dat beheer 350 euro per jaar, in totaal zo’n 30 miljoen euro. „Bij ons zijn de uitgaven elk jaar hoger dan de inkomsten”, zegt Moens. Het gat tussen beide wordt jaarlijks gedicht met de rente van het eigen kapitaal, dat op 31 december 2001 bijna 200 miljoen euro groot was.

Die zogenaamde continuïteitsreserve moet de komende tien jaar doorgroeien naar 227 miljoen euro. In de eerste plaats omdat het beheer duurder wordt, maar ook omdat het areaal van de vereniging tot 2018 met zo’n 30.000 hectare moet toenemen. Dat gebeurt in het kader van de realisatie van de ecologische hoofdstructuur (EHS), waardoor vele kleine natuurgebieden door het aankopen van tussenliggende of aangrenzende stukken worden samengevoegd tot één groot gebied, dat gemakkelijker te beschermen is.

Dat de kraanvogel, die tweeënhalve eeuw hier niet wilde broeden, weer terug is, is het duidelijkste bewijs dat uitvoering van de EHS tot schitterende resultaten leidt, zegt J. Bauer, hoofddirecteur ad interim van de vereniging. „Vorig jaar was geen toevalstreffer, want ook dit jaar heeft de kraanvogel met succes gebroed.” Natuurmonumenten pleit er daarom voor dat de overheid geld beschikbaar stelt voor een versnelde uitvoering van de EHS. „Daarvan profiteert niet alleen de natuur zelf, maar het hele Nederlandse volk.”

Net als elke belegger ondervindt Natuurmonumenten sterk hinder van teruglopende beleggingsresultaten, zo bleek vandaag. Toen de beurskoersen in de jaren negentig almaar stegen, kon de club flink extra investeren, boven op de gewone portie. „Het huidige beursklimaat maakt dat een stuk moeilijker”, zegt Bauer.

„Tegelijkertijd stijgen de kosten voor de organisatie. Natuurmonumenten moet dus de komende tijd scherpe keuzes maken. Extra investeren boven op de EHS-aankopen -die financiert de overheid- zal de komende tijd lastig zijn.” Bijkomend probleem is dat door de sterk gestegen (agrarische) grondprijs de aanschaf van de beoogde EHS-hectaren flink achterblijft bij de ramingen.

Het herhaalde broedsucces van de majestueuze kraanvogel is te danken aan de uitbreiding en het herstel van het kwetsbare hoogveengebied op de grens van Friesland en Drenthe, tussen Appelscha en Veenhuizen. „Met name de verhoging van het waterpeil en de aankoop van omringende landbouwgronden droegen hieraan bij”, zegt de club.

Kraanvogels broeden vooral in moerassige gebieden in Noord-Europa. Tot vorig jaar deden ze Nederland slechts aan tijdens de trek. „Alles wijst erop dat het Fochteloërveen nu een kraamkamer voor de soort is geworden, net als dat in de Middeleeuwen het geval was.” De ontginning van het hoogveen, drooglegging van moerassen, versnippering van gronden, verstoring en jacht maakten daaraan een eind.

Kraanvogels stellen hoge eisen aan hun broedareaal. Rust en voedsel zijn de belangrijkste. Er zijn veel stille plekken in het 2500 hectare grote gebied, waarvan delen niet toegankelijk zijn. Voedsel is voldoende aanwezig in de vorm van libellen, kikkers en slangen. Belangstellenden en fanatieke vogelaars kunnen de vogels af en toe zien vanaf de uitkijktoren bij Ravenswoud. „Verrekijker en veel geduld meenemen”, zegt Moens. En om te voorkomen dat de dieren worden verstoord: „Altijd op de paden blijven.”