De EU sluit het jaar af met toch nog een lichtpuntje. Sinds het nee van de burgers in Frankrijk en Nederland tegen de beoogde grondwet hangt er een crisissfeer rond het project van de eenwording. De Unie had een succes dan ook hard nodig. De problemen over de geldstromen van en naar Brussel vanaf 2007 zijn, na een eerdere fikse ruzie over dit ingewikkelde dossier in juni, op de top van eind vorige week uit de weg geruimd. Zij zullen de agenda niet langer belasten.Barroso noemde het resultaat onder de gegeven omstandigheden van enorme meningsverschillen „de best denkbare oplossing.” „We kunnen voorwaarts”, voegde hij daaraan toe. De Franse president Chirac verklaarde op zijn persconferentie: „Het is een goede deal voor Europa.” De Britse premier Blair verdedigde zich tegen de eurosceptici aan het thuisfront door te benadrukken dat het weglopen voor een compromis „immense schade” zou hebben aangericht aan de relatie van Londen met de nieuwe lidstaten in het voormalige Oostblok en met de recent aangetreden coalitie in Duitsland.

Nederland mocht het meest tevreden zijn van allemaal. Het haalde als enige de vooraf gedeponeerde voornaamste eis volledig binnen: een reductie van 1 miljard euro op de jaarlijkse nettobijdrage aan de gemeenschappelijke kas. Opnieuw bleek dat Balkenende bij dit soort onderhandelingsprocessen in Europa zijn mannetje staat. Wellicht werkte het bij het referendum door de bevolking geuite ongenoegen daarbij overigens in zijn voordeel.

Het bleef tot het einde spannend. Om halfelf vrijdagavond kondigde Blair, als voorzitter van het conclaaf, aan dat er spoedig een laatste bod zou verschijnen waartegen iedereen alleen ja of nee kon zeggen. Maar het kostte daarna alsnog enkele uren om de puntjes op de i te zetten. Vooral Polen zorgde voor vertraging. Het handhaafde zijn bezwaren, omdat het naar zijn inzicht bij de verdeling van de subsidiepot te karig was bedeeld.

Pas rond halfdrie in de nacht brak het beslissende moment aan. Alle delegaties moesten hun definitieve oordeel vellen. Blair ging het rijtje af. Hier en daar een kritische noot, maar niettemin positieve eindopvattingen. De Poolse premier Marcinkiewicz was echter nog niet aan de beurt geweest. Van hem hing alles af. Als nummer 21 vroeg hij het woord. Hij betoogde dat zijn land, met veel arme regio’s binnen de grenzen, echt op meer rekende. Toen greep de Duitse bondskanselier Merkel in. Zij hield hem voor dat al heel veel was toegezegd. Zelf had zij in de slotfase 100 miljoen euro van de steun voor de vroegere DDR naar Warschau doorgeschoven. Nu moest het eens een keer genoeg zijn. Marcinkiewicz telde zijn knopen en staakte zijn verzet.

Merkel, die debuteerde op het EU-toneel, bevestigde op die manier haar glansrol tijdens de marathonvergadering. Zij schaarde zich vooraf niet bij of het ene of het andere kamp, maar bewaarde doelbewust afstand en riep alle partijen op om toch vooral te proberen bruggen te bouwen. Zij kon dankzij die onafhankelijke opstelling als bemiddelaar fungeren tussen Groot-Brittannië, Frankrijk en de Oost-Europese partners.

In de loop van de uiterst moeilijke onderhandelingen, die donderdagavond al waren begonnen, werd zij door Blair steeds vaker bij zijn bilaterale gesprekken met de diverse collega’s betrokken. „Zij heeft achter de schermen een buitengewoon belangrijke rol gespeeld. Ze handelde kalm en bijzonder professioneel”, analyseerde haar Oostenrijkse ambtgenoot Schüssel, die op 1 januari het roulerend voorzitterschap van de Unie overneemt.

Het budget voor de periode 2007 tot en met 2013 is uiteindelijk vastgesteld op een uitgaventotaal van 862 miljard euro ofwel 1,045 procent van het gezamenlijk binnenlands product (bbp). Daarmee ligt het plafond omstreeks halverwege de 846 miljard die Blair aanvankelijk wilde en de 871 miljard waarop zes maanden geleden het overleg mislukte. De fondsen om de economieën van de in 2004 aangehaakte lidstaten op een hoger niveau te tillen, worden met 5,3 miljard euro extra gevuld ten opzichte van wat was voorzien in de plannen die de Britten vorige week woensdag presenteerden. Van dat bedrag slokt Polen 2,3 miljard op.

Het Verenigd Koninkrijk accepteerde een beperking van de rebate, de automatische korting op de afdracht aan Brussel, van, opgeteld over zeven jaar, 10,5 miljard euro. Dat was meer dan de 8 miljard die Blair eerder had ingeboekt, maar minder dan de 14 miljard waarop Frankrijk hamerde.

In 2009 start er een discussie over een algehele herziening van de begroting, zo is afgesproken. Bij die zogeheten review zullen er geen taboes zijn. Ook aanpassingen in de landbouwuitgaven en het verder verlagen of helemaal schrappen van de rebate komen dan in beeld. Wijzigingen in het nu vastgelegde budget vereisen wel unanimiteit. Dit laatste betekent dat er waarschijnlijk tot 2014 weinig verandert. Frankrijk wenst geen aantasting van de financiële steun voor de boeren en als hervormingen op dat terrein uitblijven, zal Groot-Brittannië het slopen van zijn bevoorrechte positie op het punt van de contributie aan de EU afwimpelen.

Voorlopig kan de Unie echter voort. Door bij de cijfers ongeveer het midden te kiezen tussen de uitersten en door fundamentele beleidsbeslissingen naar de toekomst te verplaatsen, is de jongste top gered.