De Engelsman Schaffer van de Universiteit van Cambridge en de Amerikaan Shapin (Harvard) werden onderscheiden voor hun gemeenschappelijke boek Leviathan and the Air-pump uit 1985. In dat boek en in het vervolgwerk lieten ze zien hoe wetenschap nooit sociaal-neutraal is.De prins noemde de toekenning van de prijs aan Shapin en Schaffer geen veilige keuze. Hun werk is volgens hem doorgedrongen in de ’main stream’ van de moderne wetenschapsgeschiedenis. Zonder hun vernieuwende en baanbrekende werk zou de moderne wetenschapsgeschiedenis ondenkbaar zijn, aldus de prins, die zelf ook geschiedenis studeerde.

„De samenleving is als het ware reeds ingebouwd in de wetenschappelijke begrippen die beoefenaren van de wetenschap gebruiken en zelfs in de instrumenten die zij hanteren", zei hij. „Dit is een inmiddels algemeen geaccepteerde stellingname geworden, al roepen de concrete toepassingen en uitwerking ook onverminderd weerstand op."

Willem-Alexander stelde dat de hoogleraren Schaffer en Shapin een beslissende vernieuwing hebben gebracht in de historische studie van wetenschap. „Uw werk wordt in brede kring beschouwd als een kentering in onze gedachten over de wetenschapsgeschiedenis door te wijzen op de ingewikkelde relatie van wetenschap tot cultuur en samenleving."

Thema van de Erasmusprijs 2005 was Wetenschap en Samenleving. De wetenschap is belangrijk voor de identiteit van Europa, omdat die de Verlichtingsidealen van vooruitgang en rationaliteit belichaamt, aldus de Stichting Praemium Erasmianum. In het verleden was de geschiedenis van de wetenschap volgens de stichting een ondergeschoven kindje, maar is de laatste tientalllen jaren uitgegroeid tot een zelfstandige en belangrijke discipline.

De Erasmusprijs wordt jaarlijks uitgereikt aan een persoon of instelling die een voor Europa buitengewoon belangrijke bijdrage heeft geleverd op cultureel, sociaal of sociaal-wetenschappelijk gebied. Aan de prijs is een geldbedrag van 150.000 euro verbonden.