Volgens de Utrechtse PvdA-wethouder Spekman is de aanpak van zijn stad de afgelopen tien jaar zeer succesvol geweest. Woensdag vierden alle betrokken organisaties, zoals verslavingszorg, GGZ, politie, reclassering en gemeente, het tienjarig bestaan van de nieuwe aanpak Hard en Sociaal.Volgens de wethouder is de kern van de nieuwe aanpak een intensieve samenwerking tussen alle organisaties en instellingen die betrokken zijn bij verslaafden en sommige psychiatrische patiënten, zeg maar de dak- en thuislozen, die om allerlei redenen hulp en opvang weigeren.

In Utrecht is die samenwerking van de grond gekomen. Veel andere gemeenten hebben er grote problemen mee. Zo werken instellingen tegen, bijvoorbeeld omdat ze bang zijn macht en invloed te verliezen. In Rotterdam ontstond vorig jaar vrijwel meteen een machtsstrijd tussen de directies van instellingen voor psychiatrische hulp en verslavingszorg toen ze door een fusie gedwongen werden samen te gaan.

De Utrechtse wethouder Spekman doet het gekrakeel af als „gedoetjes.” „Dat heb je altijd als verschillende clubs moeten samenwerken. Je moet die machtsspelletjes niet te belangrijk maken.” In Utrecht ging het, volgens Spekman, goed omdat de verschillende vertegenwoordigers van instellingen zelf zagen dat de verpaupering en de sociale ellende rond met name winkelcentrum Hoog Catharijne de spuigaten uitliepen. „Het kon gewoon zo niet langer.”

De gemeente stelde 20 miljoen euro beschikbaar om nieuwe vormen van opvang op te zetten. Zo kwamen er hostels waar de verslaafden 24 uur per dag opvang kregen. Ze kunnen er slapen, verblijven en hun methadon gebruiken. Volgens Spekman betekende de opvang voor de verslaafden meer rust. „Het jachtige van hun bestaan was weg. Ze hoefden dus ook niet meer te stelen om in leven te blijven.” De gemeente ontwikkelde huizen voor begeleid wonen voor zwervers, zodat deze stap voor stap kunnen wennen aan een min of meer normaal, zelfstandig bestaan.

„We hebben heel gericht bekeken of de opvang die er was voldeed aan wat nodig was. Als er een gat bleek, bedachten alle organisaties gezamenlijk een oplossing.” De gemeente investeerde veel tijd in voorlichting aan inwoners van de stad. „Die waren wantrouwend in de richting van de overheid. Ze dachten: De gemeente belooft van alles, maar doet niks als wij de dupe van al die opvang worden. We hebben goed geluisterd en garanties gegeven dat we desnoods de tent zouden sluiten als er te veel overlast zou ontstaan.”

Volgens onderzoeken van de gemeente is de veiligheid op Hoog Catharijne de afgelopen jaren fors toegenomen. Ongeveer 65 procent van de omwonenden van het winkelcentrum, winkeliers en passanten zegt zich er veilig te voelen, een kwart meer dan in 2001. Het aantal diefstallen is met 52 procent gedaald.

Artsen constateren dat de gezondheid van veel verslaafden en daklozen vooruit is gegaan. Ongeveer driekwart van de zwervers heeft een toegangspasje voor opvangvoorzieningen en komt daar over de vloer.