Het aantal keren dat de pers de afgelopen jaren met crisisachtige telefoontjes naar Utrecht werd ontboden, is legio. Eind donderdagmiddag was er opnieuw een inderhaast belegde persconferentie. Nu echter eens niet om de zoveelste crisis toe te lichten, maar om te vertellen dat alle partijen het eens werden over wat ieder te doen staat om het bedrijf, het personeel en de reiziger beter te gerieven dan de afgelopen jaren gebeurde.

Het nieuws was eigenlijk een dag eerder al bekend: de NS-directie zag wel wat in het nieuwe, door de ondernemingsraad ontwikkelde dienstrooster. Dat plan moet een alternatief zijn voor het verfoeide ”rondje om de kerk”, dat de gemoederen een jaar voor en een jaar na de invoering ervan -op 10 juni 2001- zeer verhitte. Begin dit jaar sneuvelden de belangrijkste NS-hoofddirectieleden en trad de hele raad van commissarissen af.

Bemiddelaar ir. K. J. Noordzij, die op dat moment op verzoek van verkeersminister Netelenbos aantrad als interim-topman, kwam, zag en overwon, al zal hij dat zelf nooit zo zeggen. De ongekend diepe crisis van eind 2001/begin 2002 was kennelijk nodig om schoon schip te maken. Noordzij trok de afgelopen maanden onvermoeibaar door alle geledingen van het bedrijf en predikte daar onophoudelijk de eensgezindheid. Zonder naar elkaar te luisteren en zonder elkaars argumenten te willen toetsen, lukt het de NS niet uit de negatieve spiraal te geraken, was zijn telkens terugkerende boodschap.

De nacht van woensdag op donderdag werd nog in z’n geheel gebruikt om de plooien tussen directiestandpunten en OR-plannen glad te strijken. Want eerlijk is eerlijk: puur logistiek gezien is het nieuwe plan -waarvan overigens de fijne details nog ontbreken- kwetsbaarder dan het huidige ”rondje om de kerk”, zeggen de overlegpartijen zelf. Daar staat tegenover dat de acceptatie door het rijdend personeel zo breed en algemeen is, dat de mensen op de werkvloer zich beter dan de laatste jaren zullen inspannen om hun werk -in dienst van de reiziger- tot een succes te maken.

De tijd van wilde personeelscollectieven is definitief voorbij, aldus Noordzij, OR-voorzitter G. Wold en H. Noten, personeelsdirecteur van NS Reizigers (NSR), eenparig. „Wij kunnen ons niet voorstellen dat er binnen dit bedrijf nog ruimte zou zijn voor zulke elementen.” Volgens Wold -en de anderen zeggen hem dat graag na- is het voor het voortbestaan van de NS „van enorme betekenis” dat er nu rust komt op de werkvloer. „Want NS staat behoorlijk wat te wachten.” Te denken valt bijvoorbeeld aan de aanbesteding van de onrendabele lijnen, die vanaf volgend jaar moet plaatshebben.

Wold ervoer de afgelopen maanden een heilzame „openheid” bij de NS-directie, die bijvoorbeeld goed zichtbaar werd toen onlangs plannen voor de conducteur-nieuwe-stijl bekend werden. „Mensen waarderen dat enorm.” Volgens hem zijn de revenuen van die andere manier van omgang nu al zichtbaar in lagere cijfers van ziekteverzuim.

Kernpunt van het nu breed omarmde plan is dat lusten en lasten beter worden verdeeld. Door het rondje om de kerk kregen bepaalde personeelsleden erg veel narigheid -zwartrijders en agressie- op hun bordje, terwijl collega’s elders veel ’rustige’ intercity’s in hun dienstrooster vonden. Dat moet en kan echt anders, aldus de plannenmakers.

Hoe merkbaar zullen de effecten van de nieuwe werkwijze zijn als het rooster op 15 december aanstaande wordt ingevoerd? Aan uitspraken daarover waagt Noordzij zich niet. „Dat kan ik niet zeggen, omdat onze punctualiteit ook van zo veel factoren buíten ons afhangt. Net hoorde ik weer van een zelfdoding. Aanrijdingen, sein- en wisselstoringen, haperingen aan het materieel: allemaal dingen waarop wij geen invloed hebben.” De meimaand scoorde ongekend goed met een punctualiteit van 94,8 procent, maar de eerste juniweek verliep slecht en kwam uit op 75,6 procent, aldus de topman.

Of het rondje om de kerk nu echt definitief ter ziele is, wilde de verzamelde pers weten. Ja, zegt de ene partij. Nee, zegt de andere, toch niet helemaal. Noten: „In het nieuwe plan zitten elementen uit wel tien verschillende modellen, dus ook uit het plan waar we nu mee werken.” Het belangrijkste is, zegt OR-man Wold, dat er draagvlak voor is bij het personeel. Van elke tien NSR-mensen werd er de afgelopen maanden één diepgravend geconsulteerd, vertelt hij. „Dat waren dus 600 mensen. Die deden allemaal hun zegje, hadden allemaal hun inbreng. Ik weet zeker dat het hele personeel hier achter staat.”

Noordzij, als CDA-lid sinds de verkiezingsuitslag van 15 mei vaak genoemd als mogelijke minister van Verkeer en Waterstaat in het eerste kabinet-Balkenende, wil niets zeggen op de vraag of hij zijn klus bij de NS niet zou willen afmaken. Ontkennen doet hij het ook niet, maar officieel houdt hij vast aan het voorgenomen tweede deel van zijn met Kerst ruw verstoorde ”sabbatical”. Dat de natie binnenkort nog van de 55-jarige, alom als aimabel betitelde Noordzij zal horen, lijkt vrijwel zeker. De NS maakt waarschijnlijk volgende week bekend wie de nieuwe -definitieve- spoorbaas wordt.