Het resultaat van een paar dagen actie voeren in de zuivelsector is zichtbaar. Boeren kunnen hun melk niet meer kwijt. Als de tank vol zit en de maximumtermijn van drie dagen is verstreken, dan moet je wat. Tot halverwege de middag is Sjouke Yntema in de weer geweest zijn voorraad onder te brengen bij een varkensboer.

„Maar die kon alle melk uit de omgeving wel krijgen”, lacht hij. Achter zijn boerderij in het Wons, bij Makkum aan de Afsluitdijk, staan een grote kraanwagen en twee grote betonwagens. Yntema laat een fors stuk aanbouwen bij zijn stal. Om die reden staat de gierkelder leeg, zodat de 5000 liter melk elders moest worden geloosd. De sloot is geen optie. „Dat beeld van boeren moeten we nu uitgerekend niet hebben.”

Dus restte Yntema weinig anders de melk van zijn zeventig koeien maar over het land uit te rijden. Hij rijdt de tractor met de injecteur erachter langs het melkhok, koppelt de slang aan, en start het overpompen. In een een kwartier tijd is het witte vocht veranderd van voedsel in mest. Gemorste melk vormt een beschuldigend stroompje op het erf.

„Dit is een welvaartsprobleem”, zegt Yntema. „Ik weet het wel, melk is geen levend vee. De boer die zijn koeien vanwege bse moest afslachten, heeft heel wat anders moeten doorstaan. Maar toch, ik loop er wel mee rond. Wij moeten dit zomaar weggooien. Waarvoor? Voor een half procent meer loon?”

Terwijl de kleine Saske enthousiast met een stok in een plas modder slaat, neemt de oude Piet Yntema een paar foto’s van het gebeuren. „Ik heb hier veertig jaar geboerd, maar dit is nooit gebeurd.” In de stalopening van de stolpboerderij, waarvan het gebinte uit 1818 dateert, kijkt hij uit over het erf. Hij rolt een shagje. „Met de mond- en klauwzeercrisis spande het er ook om. Maar toen kwam alles op het laatste moment goed. Ik kan hier geen vrede mee hebben.”

„Zullen we eerst even koffie drinken?” stelt Sjouke voor. „Met een wolkje melk?” vraagt een fotograaf. Aukje Yntema reageert alert. „Ja, vijfduizend liter. Is dat voldoende?” De weg naar de keuken leidt door de stal. Een rij koeien staat in kuilvoer te happen. Het is bijna melktijd. De tank is leeg. Als de acties nog drie dagen duren, is de volgende 5000 liter verloren. Op de radio adviseert een vakbondsman de boeren verhaal te halen bij hun melkbedrijf.

In een dampende stal in IJhorst -in de buurt van Staphorst- maken twee generaties Coster de melkput schoon. Voor vader en zoon Roelof zit het melken van pakweg zeventig koeien er weer op. De motor van de hogedrukspuit laat luidruchtig van zich horen. Maandagavond is de melktank leeggehaald. Morgen komt de 5000 liter in zicht. „Als je niets hoort, wordt die gewoon leeggehaald”, zegt de in groene overall gestoken Coster sr.

Als het zover komt. Want als de staking voortduurt, wat dan? „Dan wordt het moeilijk”, zegt Coster jr. nuchter. Hij veegt zijn handen af aan zijn blauwe overall. Aan de Van Wijngaardenstraat in IJhorst staat één ding vast. Er moet gewoon worden gemolken. Of de melkwagen nu wel komt of niet, dat zullen de Costers dan wel weer zien. Vooralsnog gaan ze uit van het eerste. „Het is vooral de pers die trammelant maakt”, vindt Coster jr.

Vader en zoon hebben er vertrouwen in dat de kemphanen wel tot een oplossing zullen komen. „Als de werknemers maar verstandig zijn”, laat Coster jr. weten waar volgens hem het probleem zit. In die richting denkt zijn vader ook. „Vorig jaar, met mond- en klauwzeer, durfde niemand meer te staken. Nu het weer wat goed gaat, krijgen ze weer moed. Het is toch absurd, dat je om een half procent de zaak in de soep laat draaien.”

Over Friesland Coberco geen onvertogen woord. Coster sr.: „We hebben dinsdag nog een brief gehad. We worden keurig op de hoogte gehouden.” De zuivelcoöperatie wijst de leveranciers op een heikel punt. Als de acties doorgaan, komen óók boeren in de problemen die nog voldoende ruimte over hebben in de melktank. Volgens de kwaliteitsrichtlijnen, legt de organisatie uit, mogen boeren geen melk leveren die ouder is dan drie etmalen (72 uur). Doen ze dat wel, dan kunnen ze een aanzienlijke reductie van de prijs tegemoetzien.

„Wij verzoeken u in dit geval de verloren gegane hoeveelheid melk goed te registreren. Op dit moment beraden wij ons nog of, en zo ja hoe, eventueel niet geleverde melk kan worden vergoed.” „Ik kan mij er niet druk over maken”, zegt Coster sr. „We kunnen van alles gaan roepen, maar het komt neer op afwachten.” Ook Coster jr. ziet de melk nog niet zo een, twee, drie de mestput inlopen.

Op de boerderij van Boelens, in het Drentse Huis ter Heide, is de stemming wat bedrukter. „Onverantwoord vind ik het, dat ze het om een kwartprocent per jaar zo ver hebben laten komen”, stuift Gerda Boelens op. „Dat neem ik de bonden en de directie kwalijk. In de krant las ik dat mensen zeggen: Van die boeren hebben we ook wel eens last. Maar onze acties hadden geen financiële gevolgen voor derden.”

Het rekensommetje is snel gemaakt. Vermenigvuldig een tank van 5000 liter met een literprijs van 32 eurocent, en de uitkomst is 1600 euro. Dat is de prijs die Boelens moet betalen voor de acties, als morgen onverhoopt de RMO (rijdende melkontvangst) niet langskomt. „Je bent straks ook de nabetaling kwijt”, vult de boerin aan. De vergoeding die boeren achteraf krijgen, als het jaar goed blijkt te zijn verlopen, wordt immers berekend over het aantal geleverde liters. Wat niet wordt geleverd, komt niet in de boeken.

André Boelens heeft al een paar keer met het zuivelbedrijf gebeld. „Maar over een vergoeding zwijgen ze”, zegt Gerda. Ik heb er ook niet zoveel verwachting van. Met de mkz is er ook niets gebeurd. Misschien kan de melk naar het buitenland worden gebracht.”

Ze zou het onvoorstelbaar vinden als de melk de gierkelder in moet. „Een riool hebben we niet. Je kunt melk niet in de sloot laten lopen. Op het land kun je het beter niet hebben. De kans op bacterievorming is te groot. Bovendien, melk van negentig koeien op het land laten lopen - dat druist tegen het gevoel in. Maar wat je ook doet, het is allemaal niets. Ik hoop dat de staking snel voorbij is.”