”Schrijven naar de letter van de wet kan ook zonder de woorden van de wet”. Die waarheid kregen de congresdeelnemers donderdag mee naar huis. En deze ook: ”Als een schrijver voor ieder woord dat zijn lezer niet begrijpt een euro zou moeten betalen, dan ….”Goede communicatie staat of valt met helder taalgebruik. De regering werd daar deze week met haar neus hardhandig opgedrukt. Zestig procent van de Nederlanders boven de 18 jaar -in totaal 7 miljoen mensen- hebben weinig tot niets van de Troonrede begrepen, zo blijkt uit onderzoek van BureauTaal.

Overheden produceren elk jaar een indrukwekkende hoeveelheid folders, brochures, regelingen, brieven en nota’s. De toonzetting is meestal ambtelijk. Lastig voor de burger, die maar moet zien dat hij de boodschap waar het om gaat, uit de formele woordenbrij haalt. De kans op vervelende gevolgen is groot. En de telefoon op het gemeentehuis rinkelt onophoudelijk. Burgers melden zich met vragen én klachten.

Dordrecht gooit het roer om. Op advies van de afdeling communicatie besloot het gemeentebestuur voortaan in normaal Nederlands met haar burgers te corresponderen. Maar hoe doe je dat? „We leven in een tijd van bezuinigingen, dus een batterij deskundigen inhuren, is er niet bij”, zegt Mariannne van Kalmthout, hoofd communicatie. „Daarom hebben we ervoor gekozen acht ambtenaren op cursus te sturen. Zij hebben geleerd om in eenvoudig Nederlands te corresponderen.”

De groep van acht is begonnen twintig bestaande folders en brochures te herschrijven. Het resultaat stemt hoopvol, aldus Van Kalmthout. „We krijgen minder vragen over deze folders.” Uit onderzoek blijkt dat mensen minstens 90 procent van de woorden moeten kennen om een tekst te begrijpen. En dat korte zinnen, een logische opbouw en het vermijden van vaktaal meehelpen aan de gewenste duidelijkheid. Niet alleen voor mensen met uitsluitend lagere school. Van Kalmthout: „Ook hoger opgeleiden waarderen een eenvoudige tekst.”

Dat ambtenaren toch vaak ingewikkeld schrijven, kan de Dordtse communicatiedeskundige wel verklaren. „Ze willen graag zo nauwkeurig mogelijk formuleren en voelen zich het veiligst in hun eigen ambtelijke taal. Als ze eenvoudig gaan schrijven, hebben ze het gevoel niet serieus genomen te worden. Dan zeggen ze: Dit is te simpel. Dit is Jip en Janneke-taal.”

Van Kalmthout waarschuwt voor overspannen verwachtingen van klare taal. De medaille heeft volgens haar ook een keerzijde. „Niet iedere burger is automatisch tevredener bij een heldere brief. Onze folder over hondenbelasting is herschreven. In de oude folder was niet duidelijk dat je voor iedere hond aparte belasting moet betalen. In de nieuwe folder is dat wel duidelijk. Burgers worden daar natuurlijk niet automatisch vrolijk van. Maar het is wel eerlijker. Mensen weten nu waar ze aan toe zijn.”

Het herschrijven heeft in Dordrecht inmiddels duidelijk gemaakt dat de folders dikker worden. „Je legt meer uit, dus hebt meer ruimte nodig”, zegt Van Kalmthout. „Ook gebruiken we grafiekjes en diagrammen om moeilijke dingen te verhelderen. Dat kost allemaal ruimte en dus geld. Toch kiezen we daar bewust voor.”

Er is veel te doen over de kloof tussen overheid en burger. Volgens Van Kalmthout kan overheidscommunicatie in begrijpelijke taal bijdragen aan een oplossing. „Als overheid wil je iets van je burgers. Zorg er dan voor dat je boodschap helder is. Dan hoeft de burger niet te bellen met vragen. Hij kan zelf op basis van heldere informatie zijn beslissing nemen. Hij voelt zich daardoor minder afhankelijk. Onduidelijke communicatie versterkt het machtsverschil tussen overheid en burger.”

Met heldere taal verdubbelt de overheid haar bereik van 40 naar 80 tot 90 procent, zei prinses Laurentien, boegbeeld van de strijd tegen laaggeletterdheid in Nederland, donderdag in Nijmegen. Door klare taal te spreken, bespaart de overheid bovendien geld. De prinses verwees naar de Plain English Campaign die de toenmalige Britse premier Margaret Thatcher begin jaren tachtig begon. „Die campagne heeft de Britse overheid in de afgelopen twintig jaar 750 miljoen euro bespaard.”