Gewapend met een flinke hamer klom Salvatore Vaccaro (52) drie weken geleden over de hekken bij vliegbasis Woensdrecht. De vredesactivist omzeilde de bewaking, sloeg een ruit in en kwam terecht in een hangar met F-16’s. Met zijn hamer bewerkte hij twee gevechtsvliegtuigen. De Italiaan molesteerde onder meer de ophangingspunten voor bommen. Tevoren had hij technische tekeningen van de straaljagers bestudeerd. Schade voor Defensie: 2,6 miljoen euro.

Vaccaro sloeg toe op 10 augustus. Toen werden de allesvernietigende atoomaanvallen op Hiroshima en Nagasaki, zestig jaar geleden, herdacht. Met zijn actie keert de vredesactivist zich tegen dreiging met en gebruik van kernwapens. Op de F-16-basis in Volkel liggen naar schatting twintig Amerikaanse kernbommen. Eén zo’n bom heeft een kracht die vele malen groter is dan de bom die dood en verderf zaaide in Hiroshima.

Vaccaro maakt deel uit van de zogeheten ploegschaarbeweging. Die organisatie keert zich tegen wapengebruik en beroept zich onder meer op het bijbelboek Jesaja, waarin staat dat zwaarden zullen worden omgesmeed tot ploegscharen. Saillant detail is dat Vaccaro zijn hamer in Assisi zou hebben gevonden. De man wordt geïnspireerd door Fransiscus van Assisi, toonbeeld van soberheid en matigheid.

Bij de politierechter in Breda maakte de Italiaan, die in Nederland een vriendin en kind heeft, een clowneske indruk. De kleine, ruigbebaarde activist knielde bij het betreden van de rechtszaal neer, liet zich vallen, de zaal uitdragen en grijnsde breed naar zijn luidruchtige aanhangers op de publieke tribune achter glas. Ook begon de man, bijgestaan door zijn aanhang, op enig moment luidkeels te zingen. „We shall overcome. O deep in my heart, I do believe, we shall overcome.”

De raadslieden van Vaccaro, mr. E. Hummels en mr. M. Stelling, zetten de zaak bij aanvang van de zitting op scherp. Het openbaar ministerie heeft in hun optiek het recht op vervolging van de vredesactivist verspeeld. Volgens de verdediging kenmerkt de handelwijze van het OM zich door een „totaal gebrek aan belangenafweging.” Justitie moet zich niet alleen richten op de vernieling van de gevechtsvliegtuigen, maar dient ook daden van de Nederlandse staat in ogenschouw te nemen.

In een uitvoerig, met diverse gerechtelijke uitspraken doorspekt betoog schetste advocaat Stelling dat de Nederlandse staat zich schuldig maakt aan „systeemmisdaad” door te dreigen met kernwapens. „De staat pleegt buitengewoon ernstige misdaden door plannen te maken voor oorlogvoering die strijdig is met het internationaal humanitair recht en het verbod op genocide.”

De actie van Vaccaro is „volkomen op één lijn” te stellen met verzetsdaden in de Tweede Wereldoorlog, zoals de sabotage van spoorlijnen die naar vernietigingskampen voeren, aldus Stelling. „Het optreden van Vaccaro had een levensreddend karakter.” Dat het OM volgens de verdediging met die context geen rekening houdt, betekent een „volstrekt gemis aan moreel normbesef” en „een volslagen minachting van de feiten.” Daarmee maakt het OM zich „onderdeel van de machinerie van de systeemmisdaad.”

De vlam sloeg in de pan toen Stelling van officier van justitie mr. D. Bosch eiste dat hij zich zou uitlaten over de stelling dat de Nederlandse staat zich schuldig maakt aan systeemmisdaad. De aanklager weigerde dat en stelde dat de discussie over kernwapens bij andere gelegenheden moet worden gevoerd.

Vervolgens richtte de woedende advocaat zich tot politierechter mr. H. Alferink. De raadsman vroeg de rechter om de officier te dwingen zijn kaarten op tafel te leggen. De politierechter willigde die eis echter niet in. Daarop wraakte de advocaat de rechter. Dat betekent dat hij de rechter vooringenomen vindt en dat hij een andere rechter wil. De wrakingskamer oordeelde uiteindelijk dat de politierechter niet het veld hoefde te ruimen.

Vrijwel direct nadat de zitting was hervat, laaide het vuur opnieuw op. Nadat de zichtbaar gefrustreerde politierechter Alferink het lange betoog van de raadslieden „ontijdig” noemde en wenste te volstaan met een mondelinge in plaats van een schriftelijke reactie, ontstak Stelling andermaal in woede. „De rechter neemt ons niet serieus. Dit is schandalig.” Hij wraakte de rechter opnieuw. De zaak krijgt volgende week dinsdag een vervolg.