De binnenstad ademt de sfeer van een oud Zuiderzeestadje. Geveltjes in allerlei soorten en maten, smalle straten en in de grachten oude schuiten. Aan het einde van de Gooise Kaai staat het standbeeld van een visroker. Op de achtergrond een woud van masten. Monnickendam heeft een florerende haven. De eigenaren van pleziervaartuigen weten hun weg naar het stadje wel te vinden.

Wat ook opvalt, is de grote kerk aan het begin van de stad. Hij is aan de forse kant voor een plaats die nu 10.000 inwoners telt, maar vroeger slechts 3000 mensen herbergde. Het gebouw is momenteel in gebruik bij de PKN.

Zo’n 30 meter bij de kerk vandaan staat een kanon, wat erop duidt dat Monnickendam een vestingstadje is geweest. Om dat te benadrukken stonden deze zomer vijf poorten om de binnenstad. Zonder een speciale penning was dit stadsgedeelte tijdens feesten niet toegankelijk. Het stadje slaat graag een slaatje uit haar in 1355 verworven rechten.

„De poorten stonden nagenoeg op de plekken waar ze vroeger ook hebben gestaan”, zegt Rob Schröder, voorzitter van Stichting Stadsrechten Monnickendam. Toch vind hij niet de ring rond de binnenstad het mooiste van Monnickendam. „De haven is mijn favoriete plek.”

De historie van Monnickendam gaat terug tot rond 1240. Enkele monniken van het toen nieuwe klooster op het eiland Marken bouwden op het nabijgelegen vasteland enkele huisjes. Ook vreemdelingen gingen zich er vestigen. Door het stadje dat ontstond, liep een meertje, de Monnik. Later werd dit meertje afgedamd. Aan het meertje ontleent Monnickendam haar naam.

In de loop van de eeuwen wijzigde de spelling een groot aantal keren. Er zijn zeker zeventien spelwijzen, waaronder Monikedamme, Munnickendam en Monachodamum. Pas sinds 1966 wordt de naam gespeld als ”Monnickendam”.

De naam die op de website van het jubileum niet voorkomt, is die van Wendelmoet. De reden? „Tja, ehhh, die leefde wel een tijd na het krijgen van de stadsrechten, meen ik”, zegt Schröder. „En er staan alleen verhalen over die periode.”

Om precies te zijn: Wendelmoet Claesdochter van Monnickendam werd op 20 november 1527 in Den Haag als eerste protestantse martelares in de Nederlanden op de brandstapel ter dood gebracht. Meerdere vooraanstaande burgers van Monnickendam hingen het protestantse geloof aan. Maar juist een eenvoudige vrouw werd ter dood gebracht.

Op de website staan overigens niet alleen gegevens uit de veertiende eeuw, maar ook uit de vijftiende en de zestiende. Dus daar kan het verzuim niet aan liggen.

Monnickendammers staan liever stil bij de vele festiviteiten. Vooral in juli werd het jubileum volop gevierd. Schröder: „Voor de vieringen zijn er 2500 stadsvlaggen verkocht. Maar er zijn er helaas ook veel bij de inwoners gestolen. Volgens de politie is het in de stad momenteel het meest gewilde object.”

Het aantal activiteiten ligt de komende maanden een stuk lager. Wel wordt onder andere nog de tentoonstelling ”Monnickendam in schilderijen, prenten en tekeningen” gehouden. Dat gebeurt zaterdag 23 oktober in de Grote Kerk.

Dit is het achtste deel in een serie over plaatsen die dit jaar een jubileum vieren. Volgende week dinsdag deel negen.