b> LAREN - Striptekenaar en auteur Marten Toonder is gisteren op 93-jarige leeftijd in zijn woonplaats Laren overleden. Toonder kreeg de meeste bekendheid met zijn figuren Olivier B. Bommel en Tom Poes. Hij verrijkte het Nederlands met allerlei nieuwe uitdrukkingen.aanhef (u13,1,0(De strip over Olie B. Bommel en Tom Poes verscheen veertig jaar lang in kranten, later in een reeks uiterst succesvolle boeken. Het verhaal, in eerste instantie bedoeld voor kinderen, gaat over de zwervende kat Tom Poes en zijn vriend Olivier B. Bommel, een kapitaalkrachtig heer in geruite jas. Het werk van Toonder, dat zich ook laat lezen als een geestige vorm van maatschappijkritiek, is in 22 talen vertaald.

Toonder wordt in 1912 in Rotterdam geboren. Met zijn vader, zeekapitein, maakt hij verre reizen. In 1938 verschijnt zijn eerste Tom-Poesstrip. In 1965 vestigt hij zich in Ierland, om zich geheel aan zijn twee beroemde geesteskinderen te kunnen wijden. Tot 1986 blijft hij Tom Poes maken: een totaal van 177 verhalen, die 11.768 dagafleveringen bestrijken. Daarmee is Tom Poes een van de langstlopende strips van de hand van één auteur.

Toonder is tevens oprichter en directeur van de Toonder Studio’s. Hij schrijft en tekent vele stripverhalen, over Panda, Kappie, Koning Hollewijn, en maakt films en reclameboodschappen. In 2001 keert hij terug naar Nederland en gaat in het Rosa Spier Huis in Laren wonen.

In zijn strips komen geregeld religieuze elementen voor. ”De andere wereld” bijvoorbeeld is een verhaal waarin Bommel als grote redder van een schare naar het land Apoka(lyps) trekt. En in ”De grote onthaler” laat hij Tom Poes een almachtige godfiguur ontmaskeren: de mens, luidt de boodschap, is alleen te redden als hij zichzelf weet te redden.

In reacties op zijn overlijden wordt Toonder geroemd als „de invloedrijkste Nederlandse striptekenaar aller tijden”, een taalkunstenaar en literaire auteur wiens boeken altijd aanzetten tot doordenken. Hij heeft de strip tot literatuur weten te verheffen.

Met zijn typische Bommel-taalgebruik oefent Toonder grote invloed uit op de Nederlandse taal („Als je begrijpt wat ik bedoel”, „een eenvoudige, doch voedzame maaltijd”, „zoals mijn lieve vader vroeger zei”, „geld speelt geen rol”). Hij introduceert nieuwe begrippen zoals ”kommer en kwel”, ”een groot denkraam”, ”minkukel” en ”breinbaas”. In 1992 wordt Toonder onderscheiden met de Tollensprijs wegens zijn verrijking van de Nederlandse taal.

Over de oorlogsperiode van Marten Toonder is veel te doen geweest. Aanvankelijk dachten velen dat de tekenaar een stilzwijgende overeenkomst had gesloten met de vijand. Toonder wil in de Tweede Wereldoorlog namelijk graag een tekenfilm produceren. Een Duits filmbedrijf toont interesse en stelt twee studio’s in Amsterdam beschikbaar.

Het eerste wat Toonder doet is onderduikers in dienst nemen. Hij heeft contractueel bedongen dat de Duitsers geen personeel aan zijn bedrijf mogen onttrekken voor tewerkstelling in nazi-Duitsland. Verder is de tekenaar betrokken bij de oprichting van De Algemene Vrije Illegale Pers, en kunnen verzetsmensen bij hem terecht voor de vervalsing van papieren.

Toonder wordt later deze week in besloten kring gecremeerd.