Dit blijkt uit een vergelijking van de ambtenarenkorpsen en de taken van Tilburg en Rotterdam. Ook wanneer rekening wordt gehouden met de grotere omvang van het takenpakket van de stad Rotterdam blijft het verschil met Tilburg enorm groot, blijkt uit onderzoek dat uitgevoerd werd door organisatieadviseur Jan van Tiggelen en dat vrijdag is gepresenteerd in het blad Binnenlandsbestuur.

CBS-cijfers geven aan dat de gemeentelijke kosten per inwoner sterk stijgen bij een inwonertal van meer dan 30.000. Drie jaar geleden wees een onderzoek van Berenschot ook al eens uit dat gemeenten met meer dan 60.000 inwoners allerlei inefficiency-verschijnselen vertonen.

Organisatiedeskundige Van Tiggelen, werkzaam voor ESO Management Partners, vergeleek de gemeentelijke organisatie van Rotterdam (596.383 inwoners, 18.294 ambtenaren) met die van Tilburg (213.000 inwoners, 2300 ambtenaren). Rotterdam is in zoverre onvergelijkbaar dat het bijvoorbeeld een eigen vervoerbedrijf en een grote haven heeft. Voor dat soort extra taken rekende Van Tiggelen 6500 ambtenaren van de Rotterdamse formatie niet mee. Die correctie scheelde wel iets, maar nog steeds bleek de Rotterdamse formatie 1,7 keer zo groot als op basis van de situatie in Tilburg verwacht mocht worden.

„Dat roept grote vraagtekens op”, aldus Van Tiggelen. „Rotterdam is wel drie keer zo groot als Tilburg, maar de vraag is of de problematiek nu altijd meer dan drie keer zo ingewikkeld is. Ik denk van niet. Het toerisme zal misschien omvangrijker zijn, maar de sociale dienst bijvoorbeeld zou volgens ons qua omvang gelijk op kunnen gaan met het inwonertal.”

In gesprekken met ambtenaren hoorde Van Tiggelen een deel van de verklaring. „In kleinere gemeenten is er een striktere scheiding van taken. Als een gemeentelijke dienst een beleidsnota schrijft, moet die in één keer goed zijn, omdat die direct naar het college gaat. De bestuursdienst van zo’n gemeente kijkt alleen even of de inhoud vertrouwelijk moet zijn en of de nota overeenkomt met eerdere uitspraken”, aldus Van Tiggelen. „Bij grotere gemeenten kijkt de bestuursdienst er vaak ook inhoudelijk naar en gooit er een eigen sausje overheen.”

Dubbel werk, de noodzaak om veel te controleren omdat de verantwoordelijkheden niet duidelijk zijn, de complexe structuur die veel vergaderingen met zich meebrengt - dat soort zaken maken grote gemeenten duur. Van Tiggelen: „In Rotterdam erkende men dat het beter kon. Mijn advies zou zijn: Maak de knip helder tussen wat centraal gebeurt en wat in het geval van Rotterdam de deelgemeenten doen.”

Het Rotterdamse college probeerde recent een sterkere greep op de deelgemeenten te krijgen, onder andere om redenen van inefficiëntie. Leefbaar Rotterdam wil het liefst af van de deelgemeenten. Maar voor Van Tiggelen zijn ze juist onderdeel van de oplossing. „Dat past goed bij de schaalverkleining die ik propageer. Niet op elk gebied, maar wel als het diensten effectiever laat werken.”

Het onderzoek van Van Tiggelen rammelt nogal, zegt de gemeente Rotterdam in een reactie. Volgens een woordvoerder is onder andere de correctie vanwege het grotere takenpakket van de gemeenten ten opzicht van Tilburg niet goed uitgevoerd.

„Bij de afdeling gemeentewerken is onze ingenieursdienst meegeteld, maar die werkt ook voor derden. Bij de brandweer is geen rekening gehouden met de speciale afdeling voor de haven”, aldus een woordvoerder.

„Het onderzoek gaat ervan uit dat de private sector (particuliere bedrijven) altijd goedkoper is van de publieke sector (overheden), maar dat is niet zo. Je moet ook het hele plaatje bekijken. Er zijn gemeenten waar je 80 euro moet betalen als je je koelkast wilt weggooien. Bij ons zit dat in de afvalstoffenheffing.”

De stad verwacht in november de uitkomst van een eigen onderzoek dat Rotterdam vergelijkt met andere gemeenten. „Daar wachten we op voordat wij inhoudelijk op dit onderwerp reageren”, aldus de woordvoerder.