Dat leidt tot hogere kosten omdat vaker dan nodig een relatief duur middel wordt voorgeschreven, en tot een groter risico op bacteriën die zich niets meer van antibiotica aantrekken, dus resistent zijn geworden.

Dat blijkt uit de maandag gepresenteerde resultaten van onderzoek door het Julius Centrum voor Gezondheidswetenschappen en Eerstelijns Geneeskunde van het UMC Utrecht in opdracht van het College voor Zorgverzekeringen (CVZ).

Overigens zijn Nederlandse huisartsen vergeleken met hun collega’s in de omringende landen terughoudend met het voorschrijven van antibiotica. Mede daardoor is ongevoeligheid voor antibiotica in Nederland geen groot probleem.

Toch blijkt dat het nog beter kan, erkent ook dr. L. Goudswaard van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG), dat de richtlijnen voor huisartsen opstelt. Een kwart van de patiënten met luchtwegklachten krijgt antibiotica zonder dat dat strikt noodzakelijk is. Volgens Goudswaard veroorzaken virussen verreweg de meeste van die klachten. Antibiotica kunnen daar niets tegen doen. Zij werken alleen tegen bacteriële infecties.

Op 20 procent van de recepten staat een relatief nieuw type antibioticum: een zogenoemde macrolide. Goudswaard stelt dat dat wel degelijk terecht kan zijn, als een patiënt niet goed op een goedkoper antibioticum reageert. Maar hij denkt ook dat bij een „substantiële minderheid van patiënten” een goedkoper middel volstaat.

Huisartsen blijken vooral af te wijken van hun eigen richtlijnen als de patiënt nogal ziek is, zelf een antibioticum verwacht, als hij koorts heeft of andere tekenen van een actieve infectie vertoont. Hetzelfde geldt als de klachten langer duren.

Goudswaard stelt dat in de richtlijnen staat dat afwijken mogelijk is bij een relatief ziekere patiënt. „De mate van ziek zijn van de patiënt kan een valide argument zijn om een antibioticum voor te schrijven. Zo staat het ook in de richtlijn.”

Hij zegt verder dat artsen wier patiënten om een antibioticum vragen, niet te snel moeten toegeven aan de druk van de patiënt. Ze kunnen ook goede voorlichting geven en uitleggen wanneer het wel en wanneer het geen zin heeft een antibioticum voor te schrijven.