„Veel vrijgemaakten stemmen sinds de vorming van de ChristenUnie SGP. Zeker de recente opening naar rooms-katholieken heeft de deur voor hen dichtgedaan.” Het gereformeerd vrijgemaakte echtpaar De Leeuw-Hiemstra stemt sinds hun verhuizing naar Ermelo in 1994 op de Staatkundig Gereformeerde Partij. „Eerst met pijn in het hart, nu een stuk gemakkelijker”, vertelt Johan de Leeuw.

De Leeuw behoorde tot de groep GPV’ers die in 1984 protesteerde tegen de lijstineenschuiving met RPF en SGP voor de verkiezing van het Europees Parlement. „Wij waren bang voor een totale fusie met de RPF. Die bezwaren werden toen weggewimpeld.”

De groep, aangevoerd door de tien ex-hoofdbestuursleden van het GPV die uit de Generale Verbondsraad waren gestapt wegens dit besluit, belegde op 26 januari 1985 een massaal bezochte bijeenkomst, die de ontwikkeling moest keren. Vooraanstaande vrijgemaakten als prof. J. Kamphuis en dr. W. G. de Vries waren ook van de partij. Resultaat was uiteindelijk de beweging rond het behoudende blad Reformanda, die ook de gelijktijdige ontwikkeling naar kerkelijke openheid wilde tegengaan.

De Leeuw: „Het was een ontwikkeling, gesteund door het Nederlands Dagblad, die ten diepste de afhankelijkheid van de christen ten opzichte van de Heere minder op de voorgrond stelde en de mens meer op de voorgrond plaatste. Gereformeerd vrijgemaakten werden steeds minder principieel en steeds meer pragmatisch. Het was een verlies van het besef van wat de Heere in de Vrijmaking had gegeven.”

De Leeuw wilde de actie vooral een politieke spits geven. Zijn strijd voor het behoud van het vrijgemaakte karakter van het GPV verloor hij toen hij als voorzitter van het provinciale verband van deze partij in Flevoland de lijstineenschuiving met de RPF wilde tegenhouden. Hij trad terug, maar bleef wel lid van het GPV. De verhuizing van het gezin naar Ermelo -„daar was al een lijstineenschuiving”- maakte de breuk definitief.

De Leeuw en zijn vrouw, Anny, stemmen sindsdien SGP. Hij: „Ondanks de verschillen. Ik heb moeite met de plaats die de SGP aan de vrouw geeft, maar respecteer dat standpunt. Wat betreft de verhouding kerk-staat hing ik al meer een SGP- dan een GPV-standpunt aan. Christus regeert als Hoofd van Zijn Kerk deze wereld. Die werelden zijn niet gescheiden.”

Mevrouw De Leeuw is het ook niet eens met de SGP-visie op de plaats van de vrouw. „Maar deze partij zwicht niet voor de druk van de wereld om zich aan te passen.” Hij: „Ik waardeer in de SGP het profetisch getuigenis.”

Toch zag De Leeuw met lede ogen aan dat het GPV zijn kerkelijke karakter verloor en uiteindelijk oploste in de ChristenUnie. „Daar heerst het pragmatisme, de haalbaarheidsgedachte, de compromisbereidheid. De ChristenUnie heeft tussen de SGP en het CDA geen bestaansrecht. Hoewel het CDA meer compromisbereid is en verder van de Bijbel en de gereformeerde belijdenis afstaat dan de ChristenUnie.”

Het streven van vooral de vorige ChristenUnie-leider, L. C. van Dijke, om deel te nemen aan een centrumlinkse coalitie wijst de vrijgemaakte Ermeloër af. „In principe moet een christen openstaan om regeringsverantwoordelijkheid te dragen. Ook Jongeling heeft wel eens vragen gekregen om mee te regeren. Daar was toen principieel gezien niet de ruimte voor.”

De Leeuw overweegt contact op te nemen met de plaatselijke SGP-afdeling om politiek weer actief te worden. „Ik wil eens informeren wat de mogelijkheden zijn om betrokken te raken. Christenen hebben de roeping van de Heere om politiek en maatschappelijk actief te zijn.”

Een woordvoerder van het SGP-partijbureau in Den Haag zegt dat kiesverenigingen in hun toelatingsbeleid autonoom zijn. Gereformeerd vrijgemaakten kunnen echter in principe gewoon lid worden, omdat ze de grondslag van de partij, de Bijbel en de Drie Formulieren van Enigheid, onderschrijven. „Dat ligt anders bij evangelischen. Die hebben moeite met de gereformeerde belijdenis. Bij vrijgemaakten zie ik geen probleem.”

De woordvoerder verklaart de stemmenwinst in het noorden ook vanwege bewuste folderactiviteiten van de SGP in vrijgemaakte bolwerken in Groningen en Twente. „We weten dat er onder vrijgemaakten onvrede is met de ChristenUnie en daar mogen wij gebruik van maken.”

De Leeuw hoopt dat ook andere SGP-stemmende vrijgemaakten zullen proberen contact te leggen met deze partij en eventueel lid worden. „Zij moeten die mogelijkheid aangrijpen en hoeven in hun kerken niet onder stoelen en banken te steken dat ze SGP stemmen. Het GPV bestaat niet meer en heroprichting lijkt me vooralsnog niet mogelijk. Ik vind het overigens wat vreemd dat wanneer vanaf de vrijgemaakte kansels wordt opgeroepen te stemmen voor de christelijke politiek vaak wel de ChristenUnie met name wordt genoemd en de SGP niet. Terwijl de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt op andere punten juist wel naar andere groepen kijkt.”

Hoe komt het dat veel vrijgemaakten geen ChristenUnie -met bewust een vrijgemaakte lijsttrekker- hebben gestemd?
„Dat heeft ook met personen te maken. Schutte ging uit de Kamer. Veling heeft tijdens veel lezingen en publicaties laten weten een pragmatischer koers te varen, ook wat betreft de scholen. Hij laat een te weinig profetisch geluid horen.”

Wat doet het u dat straks slechts één oud-GPV’er in de fractie van de ChristenUnie zit naast drie ex-RPF’ers?
„Helemaal niets. Ik ben geen ChristenUnie-man. Ik vind het jammer voor Van Middelkoop. Maar ik weet niet wat de bedoeling van de Heere hiermee is.”