De deur naar de gymzaal van het Barneveldse Johannes Fontanuscollege zit hermetisch op slot. Na gangetje, kleedkamer, gangetje, kleedkamer, gangetje is er opeens een stuk karton dat de opening naar de examenzaal verspert. Niet weghalen, is het verzoek dat de plakker op zijn barrière vermeldde.

Achter de bordjes ”Stilte, examens” voltrekt zich een grote krachtproef. Na zes (of door vertraging nog meer) jaar voortgezet onderwijs leggen de laatstejaars vwo hier hun proeve van kennis en bekwaamheid af. Het stralende voorjaarsweer gaat grotendeels aan hen voorbij. Al kun je volgens een van hen ook in de tuin wel leren.

De hal van de school is grotendeels uitgestorven. Conciërges besproeien de planten, schoonmaaksters laten geen zandkorreltje onberoerd. Conciërge D. Punt komt af en toe eens kijken: „M’n dochter zit daar ook binnen, weet je. Dus dan ben je zelf ook best een beetje zenuwachtig. Wij hebben koffie rondgebracht. Dan zie je ze zwoegen. Sommigen hadden een kleur als vuur.”

Het duurt tot een kwartier voor sluitingstijd voordat de eerste twee examinandi zich buiten de zaal laten zien. Beiden deden ze de test voor de tweede keer en daarom kregen ze een examen oude stijl voorgelegd.

Klokslag vier uur snelt conrector Van Est naar de examenzaal. Inlevertijd. Bijna alle leerlingen die even later naar buiten drommen, kwamen dan ook tijd tekort. „Op ’t laatst gingen we het maar een beetje zitten afraffelen.”

Het was lastig en vooral erg veel, is de eenparige conclusie. „Best prut”, zegt Andrea van de Beek. Met een schuine blik naar conciërge Punt: „Maar de catering was goed.”

Een deel van de vragen werd in het Nederlands gesteld, de rest in het Frans. ”Et votre ceinture?” luidt de kop boven tekst 10. Een plaatje van een tot op de enkels neergezakte spijkerbroek laat aan duidelijkheid niets te wensen over. Tekst 9 doet een idee voor het verzenden van een valentijnsgroet aan de hand.

Tekst 11 toont een weerkaart van -uiteraard- Frankrijk. Vraag: Je bent met enkele vrienden in de Pyreneeën om te wandelen in de bergen. Jullie willen één lange wandeling en twee korte tochten maken. Op welke dag heb je de minste kans op onweer en kunnen jullie dus het best de lange wandeling maken? Kwestie van nauwkeurig puzzelen.

Het aantal open vragen was groter dan vorig jaar, zeggen degenen die thuis op oude examens hebben gezwoegd. Wendy Akkerman zegt best veel teksten geoefend te hebben. Martijn Blankestijn niet. „Ik dacht dat de examens volgende week begonnen. Gisteren kwam ik erachter dat er vandaag al wat was.” Voorbereid heeft hij niets. „Martijn doet nooit wat”, denken zijn klasgenoten. „Hij komt ook gewoon te laat aankakken.”

De examenkandidaten mochten een woordenboek gebruiken. „Af en toe keek ik even om me heen of de anderen daar ook zo veel in zaten te bladeren.”

Donderdagmorgen daalde een deel van de vwo-leerlingen nog zuidelijker af in Europa: Grieks stond op het rooster. Vier van de zeven teksten kwamen uit Herodotos’ ”Historiën”. Bakchylides beschrijft in een van zijn oden hoe de leider van het paardentemmende Lydië aan tranenrijke slavernij wilde ontsnappen en daarom met zijn geliefde echtgenote en schoongelokte dochters, die ontroostbaar weenden, een zelfgebouwde brandstapel voor de bronzen muren van de hof beklom. Op welke twee punten wijkt deze ode af van het voorafgaande fragment van Herodotos, is de vraag die de examenkandidaten voorgelegd krijgen.

Een ander citaat komt uit een roman van Louis Couperus. Xerxes schrijft daarin een brief aan de berg Athos: „Stel aan mijn ingenieurs en slaven niet te onwillige rotsblokken in de weg; anders zal ik u geheel doen slechten en als gruis in zee doen slingeren!”

Ferme taal. Vraag aan de examenkandidaten: Komt de karakterisering van Xerxes in dit romanfragment overeen met wat je daarover in het werk van Herodotos hebt gelezen? Met toelichting graag.