Daar zijn minister Donner van Justitie en de Tweede Kamer het donderdag over eens geworden in een debat naar aanleiding van de ontsnapping van tbs’er Wilhelm S., die sinds dinsdag verdacht wordt van de moord op een 73–jarige man uit Amsterdam. Verder gaat de Tweede Kamer een parlementair onderzoek houden naar het tbs–systeem en verbeteringen formuleren. Donner zet op zijn beurt een commissie van deskundigen aan het werk ter hervorming van het tbs–stelsel.

Voor het debat had de Kamer nog veel kritiek op de CDA–minister. Hij zou zich hebben verscholen achter een beslissing van de rechter over de tbs van S. en onder zijn politieke verantwoordelijkheid had „sneller, beter en adequater" (PvdA) moeten worden opgetreden, toen Wilhelm S. op 7 juni op het station in Utrecht ontsnapte aan de aandacht van zijn begeleider.

De LPF en Kamerlid Wilders eisten al voor het debat het aftreden van Donnner, maar ook de regeringspartijen VVD en D66 en de oppositiepartijen PvdA, GroenLinks en SP kwamen met een waslijst aan kritische vragen. Donner weerlegde veel en zegde bovendien nog voor de zomer noodmaatregelen toe.

Kernpunt in Donners verweer was dat psychiaters niet in het hoofd van tbs’ers kunnen kijken en nooit met zekerheid kunnen voorspellen hoe zij zich ontwikkelen. Psychiatrie is geen exacte wetenschap, aldus de minister. Maar als je geesteszieken een tweede kans wilt geven, moet je ze voorbereiden op een terugkeer in de maatschappij, hield Donner de Kamer voor.

Dat daarbij niet valt uit te sluiten dat een tbs’er ontspoort, is inherent aan het systeem. Wie dat niet wil, moet tbs’ers „afschrijven" en voor de rest van hun leven opsluiten, zei Donner. „Ik werp het verre van me dat het stelsel heeft geleid tot moord", zei hij. Het tbs–systeem noch de minister is verantwoordelijk voor de moord, dat blijft degene die het delict heeft gepleegd, meende de minister, die zei te spreken met een „bezwaard gemoed".

In het geval van Wilhelm S. bleek dat deze man in de jaren tachtig zeer gewelddadig was en sinds 1990 onder tbs–behandeling is. Sinds zijn huwelijk in 2002 verbeterde het gedrag van S. echter aanzienlijk. Vanaf september vorig jaar was hij meer dan veertig keer zonder problemen op (begeleid) verlof geweest. Volgens deskundigen was S. niet langer delict– of vluchtgevaarlijk.

Daarmee pareerde Donner veel kritiek van vooral de PvdA. „Achteraf redeneren zoals u doet, kan altijd", zei Donner tegen PvdA–Kamerlid Wolfsen.

Hij legde ook uit waarom niet direct was besloten om een opsporingsbericht via televisie te verspreiden. Sinds juni vorig jaar is 54 keer een tbs’er ontsnapt en als je daar elke keer een tv–uitzending over maakt, let de kijker niet meer op, aldus Donner. Het aantal ontsnappingen tijdens een tbs–verlof bedraagt ongeveer 1 promille: 54 keer op 50.000 ’verlofbewegingen’ sinds juni 2004.

Donner weigerde verder gehoor te geven aan de wens van de VVD om voorlopig alle tbs–verloven in te trekken. Toen hij dat eerder deed, nadat een tbs’er in Eibergen een 13–jarig meisje had ontvoerd en verkracht, floot de rechter hem terug. Bovendien leidt het intrekken tot grote spanningen in de klinieken.

Momenteel zijn er al proeven met de enkelbanden met GPS–systeem gaande. Donner wil een en ander versnellen. Eerder deze week had hij al gezegd dat het elektronische volgsysteem minder goed werkt op stations en andere plaatsen waar veel mensen zijn. Donner wees er ook op dat de enkelband makkelijk met aluminium kunnen afdekken, waardoor ze niet meer te lokaliseren zijn.

De meeste Kamerleden waren tevreden met de toezeggingen van Donner en spraken hun vertrouwen uit in de minister. Alleen de LPF en Wilders bleven eisen dat de CDA–minister zou aftreden.

Even dreigde het debat toch nog in een politieke crisis te eindigen, toen in de concepttekst van een motie van PvdA en VVD, die opriep tot een parlementair onderzoek, een zin stond die Donner opvatte als een afkeuring van zijn beleid en die voor hem en de CDA–fractie onaanvaardbaar was. Spoedoverleg tussen CDA–fractievoorzitter Verhagen en VVD–fractievoorzitter Van Aartsen leidde tot het schrappen van de zin.