De vier bouwbedrijven die zich moesten verantwoorden, kregen geldboetes van maximaal 100.000 euro. De twaalf verdachte (ex-)directeuren van de aannemers moeten eveneens voornamelijk geldboetes betalen.

Uitzondering hierop vormden twee directeuren van bouwonderneming Koop Tjuchem, onder wie de voormalig topman H.K. Zij kregen allebei een werkstraf van 180 uur. Bovendien moet een van hen ook een boete van 6000 euro betalen. De bouwbazen van Heijmans, KWS en BAM kregen elk een boete van enkele duizenden euro’s.

De straffen die de rechters hebben opgelegd, vallen stukken lager uit dan de eis van justitie. Het openbaar ministerie (OM) had tegen de vier bouwbedrijven boetes geëist tot 2 miljoen euro. Voor de twaalf (ex-)directeuren van de aannemers had justitie onvoorwaardelijke celstraffen van maximaal 1 jaar in gedachte.

Van de waslijst van aanklachten die het OM had opgesteld, bleef in veel gevallen vrij weinig over. Een belangrijke reden daarvoor is dat naast het vooroverleg ook een deel van de oplichtingspraktijken verjaard is. Justitie heeft de verdachten hiervoor te laat aangepakt. Daarnaast hebben de rechters een gedeelte van het vooroverleg en de oplichting niet meegenomen in de strafmaat, omdat de kartelwaakhond NMa hier al tegen is opgetreden.

Ook sprak de rechtbank de bouwondernemingen en hun bazen op enkele punten vrij. Voor twee bouwbazen leidde dit ertoe dat zij volledig vrijuit gingen. De meeste andere bouwbazen en aannemers zijn vooral aangepakt vanwege deelname aan een criminele organisatie. Daar kwamen in sommige gevallen nog oplichtingspraktijken en kartelovertredingen bij.

Ondanks de lage straffen wijst het OM erop dat veertien van de zestien verdachten veroordeeld zijn. „En een veroordeling voor criminele organisatie is niet gering”, stelde woordvoerder B. Nieuwenhuizen. „Die veroordeling geldt niet alleen de bedrijven maar ook voor een aantal van hun directeuren. Ze hebben de norm flink overschreden, oordeelde de rechtbank. Dat is nogal wat”.

Alleen bij bouwonderneming Koop Tjuchem en zijn directeur F.V. liet de rechtbank een groot aantal klachten staan. De drie rechters veroordeelden voormalig topman K., vaak genoemd als belangrijkste verdachte, uitsluitend voor omkoping. Rechtbankpresidente P. Hofmeijer-Rutten tilde wel zwaar aan dit vergrijp en legde daarom een werkstraf op.

Alle verdachten kregen strafvermindering omdat de strafbare feiten jaren terug hebben plaatsgehad. Daarnaast heeft de fraudezaak veel publiciteit gekregen en zijn de bedrijven tot inkeer gekomen, constateerde de rechtbank.

Aan de reeks bezwaren die de advocaten op tafel hebben gelegd, had de Hofmeijer-Rutten weinig boodschap. Het verwijt van de verdediging dat de strafzaak dreef op een gestolen bedrijfsadministratie van klokkenluider A. Bos, veegde de rechtbankpresidente van tafel. Datzelfde gold voor de klacht dat de aanklagers slechts zestien verdachten vervolgen, terwijl honderden bouwbazen een rol hebben gespeeld in de prijsafspraken.

Wel zei de rechter dat nieuwe pogingen van justitie om bouwbedrijven ter verantwoording te roepen minder kansrijk zullen zijn. Europese regels en de invloed van de NMa houden dat tegen. Bedrijven met een strafrechtelijke veroordeling kunnen worden uitgesloten van opdrachten.

Volgens advocaat F. Schneider van BAM hebben de rechters een „uitgebalanceerd oordeel” geveld. „De zaak is van alle kanten belicht en hieruit is ook gebleken dat de vervolging van gecompliceerde fraudezaken een moeilijk fenomeen is. Als je ziet hoe hoog het OM heeft ingezet, is er niet veel overgebleven”.