Het conflict ontstond nadat De Gucht in een kranteninterview Balkenende had omschreven als „een mix van Harry Potter en brave stijfburgerlijkheid, een man in wie ik geen spoortje charisma kan ontwaren".

De Nederlandse regering vond dat onacceptabel. De Gucht bood vervolgens zijn excuses aan, maar dat was voor Nederland onvoldoende. Maandagochtend moest de Belgische zaakgelastigde bij minister Bot (Buitenlandse Zaken) op het matje komen.

Balkenende en Verhofstadt „betreuren beiden het interview" dat De Gucht gaf aan de krant Het Laatste Nieuws, aldus de gezamenlijke verklaring. De Gucht had eerst beweerd dat hij door de krant niet juist was geciteerd en dat hij slechts verwezen had naar hoe „de media" Balkenende omschrijven.

Maar op een bandopname van het interview verwees De Gucht helemaal niet naar de media. Wel noemt hij Balkenende meermalen stijfburgerlijk en Harry Potter, „hoewel het ongetwijfeld een intelligente man is". Dit „liegen" van De Gucht viel zeer slecht bij de Nederlandse regering, te meer omdat De Gucht ook in een brief aan Balkenende had beweerd dat hij niet correct was geciteerd.

In de ’verzoeningsverklaring’ van Balkenende en Verhofstadt stellen de premiers nu dat de goede bilaterale betrekkingen tussen beide buurlanden voorrang hebben. „Zij zijn van groot belang, niet alleen voor beide landen, maar ook voor de samenwerking in de Benelux en de Europese Unie. De Minister–President en de Eerste Minister hebben zich voorgenomen om samen hun volle aandacht en inzet te richten op de belangrijke uitdagingen waar de Europese Unie thans voor staat".

Balkenende zei maandagavond in de marge van een CDA–bijeenkomst in Amsterdam dat het hem niet te doen was om de belediging aan zijn eigen adres, maar om „de manier waarop Nederland als land is bejegend". Hij voegde er aan toe dat Pim Fortuyn, die in 2002 werd vermoord, zich niet meer kan verdedigen. De premier weer er verder op dat de diplomatieke spelregels door de uitspraken van De Gucht waren geschonden.

Overigens is ongeveer tweederde van de Nederlanders het eens met de kritiek van De Gucht op Balkenende. Dat blijkt uit een peiling van Maurice de Hond. De meesten vinden het wel ongepast dat de Belg de kritiek heeft geuit.

De zaak–De Gucht was de grootste diplomatieke rel tussen Nederland en België in jaren. De liberaal De Gucht staat er om bekend dat hij vaak geen blad voor de mond neemt. Tijdens een recente rondreis in Congo beklaagde hij zich erover dat er in dat land zo weinig overtuigende politici zijn. Prompt was hij niet welkom bij president Kabila van Congo.

De Gucht uitte in het gewraakte interview ook kritiek op de grondwetcampagne van het Nederlands kabinet. „Hun campagne was negatief en speelde op het gevoel, niet op het verstand", aldus De Gucht. „Zo overtuig je de mensen niet. Dan hadden Verhofstadt en ik het wel anders aangepakt. Zeker weten dat België ja had gestemd".