Pal achter het poortgebouw is er keus: linksaf naar de nieuwe campus, rechtsaf naar het oude kasteel. Sinds 1946 doet Nyenrode dienst als universiteit voor managers en ondernemers.

Het oudste deel van het kasteel is de kleine toren. Die stamt gedeeltelijk nog uit 1275, zo werd onlangs ontdekt. „Voordien dachten we dat alleen een deel van de funderingen nog uit die tijd dateerde”, zeggen rentmeester E. J. A. Wuite en voorlichter F. Tebbe. Het nieuwst is de toren die het kasteel rond 1918 een middeleeuws aanzien moest geven. „Voor de bouw ervan werd gewoon een deel van het kasteel afgebroken. Dat kon in die tijd nog zomaar.”

Weelderig groen onttrekt de andere universiteitsgebouwen aan het zicht. De oude buitenplaats is een rijksmonument en binnen dat gebied staan nog dertig rijksmonumenten, variërend van het kasteel tot een toegangshek. De rest van het 56 hectare grote landgoed is de achterliggende decennia aangekocht om de groeiende onderwijsinstelling ruimte te bieden. Van de studenten wonen er 300 op het campusterrein.

In het kasteel zijn negen bouwperioden te herkennen. Met behulp van foto’s van vroeger wordt het slot, inclusief de klimop, in oude staat bewaard. Uitgesleten traptreden leiden in de ’middeleeuwse’ toren omhoog, naar de wapenkamer. In 1946 was die de eerste collegezaal, nu de aula waar oraties en andere plechtigheden plaatshebben. Op de begane grond doen de vroegere keukens dienst als vergaderruimte; onder de grote schouw staat een videoscherm, de oven werd meterkast.

Kasteel Nyenrode ontstond als tolhefplek op de handelsroute Amsterdam-Utrecht. In 1481 staken de burgers van Utrecht het slot in brand en in 1673 deden Franse troepen dat nog eens dunnetjes over. Na een reeks adellijke en niet-adellijke kasteelheren betrok in 1946 het Nederlandsch Opleidingsinstituut voor den Buitenlandschen Dienst het kasteel. Prins Bernhard en KLM-voorman A. Plesman behoorden tot de drijvende krachten achter de zakenuniversiteit.

De eerste studenten sliepen op de kasteelzolder. Hun ligbaden staan er nog. Het lekkende koetshuis deed dienst als eetzaal. Later sliepen daar ook studenten, op stapelbedden. Ook de -nu roze- villa aan de overkant van de Vecht werd aangekocht als onderkomen voor het groeiende aantal studerenden. De bewoners staken elke dag met een bootje over.

Lange tijd is gedacht dat het kasteel op een zandrug naast de Vecht gebouwd is. Scheuren in de muur en het behang wijzen er echter op dat de burcht verzakt. De zandrug blijkt zich maar liefst 10 meter onder het kasteel te bevinden. „Daartussen zit een laag prut die instabiel geworden is door alle menselijke ingrepen in de omgeving: de A2, de spoorlijn, het kanaal, het uitdiepen van de Vecht. Ook andere gebouwen op het terrein verzakken. De totale restauratie vergt 10 miljoen euro. Van het Rijk is waarschijnlijk weinig te verwachten, doordat het ervan uitgaat dat het achterstallig onderhoud aan monumenten grotendeels is weggewerkt. We zullen dus moeten voorfinancieren.”

Het kasteel is het waard, zeggen Tebbe en Wuite. „De oprichters van de universiteit vonden de locatie eigenlijk minder passend: moderne managers in een oud gebouw. Maar inmiddels is het landgoed een van de trekpleisters voor studenten en behoort het tot de uitstraling van de universiteit.”

2005 is het Jaar van Kasteel. Dit is deel 8 in een serie over kastelen die de laatste jaren een heel andere functie hebben gekregen. Volgende week dinsdag deel 9. Voor eerdere afleveringen: zie het dossier op www.refdag.nl.