Na maximaal drie jaar moeten ze een zelfstandige verblijfsvergunning krijgen. Dat kan al maar het gebeurt weinig, zodat veel vrouwen afhankelijk blijven van hun man. Ook moet het afpakken van identiteits- en verblijfspapieren strafbaar worden gesteld.

Dat stelt de Adviescommissie voor Vreemdelingenzaken (ACVZ) woensdag in een rapport over vrouwen en kinderen die tegen hun wil in herkomstlanden worden achtergelaten. Dat overkomt jaarlijks vele tientallen vrouwen, vooral uit Turkije en Marokko, zo bleek eerder uit schattingen van belangenorganisaties en ambassades. Er zijn signalen dat dit ook gebeurt bij vrouwen uit Egypte, Afghanistan, Pakistan en Iran.

Op verzoek van een geschokte Tweede Kamer liet minister Verdonk (Vreemdelingenzaken en Integratie) de ACVZ onderzoeken hoe deze problemen ontstaan en zijn aan te pakken. De situatie doet zich vooral voor in gezinnen waarin echtelijke en opvoedkundige problemen zijn. De man ziet zijn traditionele positie aangetast en dan is achterlating van vrouw of kinderen, of allen, het uiterste middel om van de ’verstoorde’ machtsbalans af te komen.

De commissie doet veertien aanbevelingen om dit tegen te gaan, waarvan die over de driejarige termijn van de afhankelijke verblijfstitel politiek gevoelig ligt. Het kabinet wil dat gezinsvormers- en herenigers voortaan pas na vijf jaar een zelfstandige verblijfsvergunning mogen aanvragen. De VVD, de partij van minister Verdonk, pleit zelfs voor een verlenging naar tien jaar.

De ACVZ wil vasthouden aan drie jaar. Bij scheiding of achterlating binnen die tijd, is er in beginsel geen recht meer op verblijf in Nederland. Wel vindt de commissie dat Nederland ruimhartig moet zijn met de terugkeer als er kinderen in het spel zijn of als de verblijfsvergunning eigenlijk al was verstreken.

De ACVZ ziet geen mogelijkheden om de verblijfstitel van de dumpende man in te trekken. Dat kan pas na een strafrechtelijke veroordeling maar ’achterlating’ op zich is niet strafbaar. Geestelijk geweld, dat vrouwen murw maakt, moet ook beter bestraft worden. Verder adviseert de ACVZ het strafbaar te maken als persoonlijke documenten papieren worden afgepakt. Van gedumpte vrouwen is vrijwel altijd hun papieren afgepakt, wat hun positie verder verslechtert.

In dat verband pleit de commissie er ook voor dat ambassades uniforme werkafspraken maken hoe zij de achtergelaten vrouwen kunnen helpen. Nu worden zij vaak van het kastje naar de muur gestuurd, onder meer omdat zij niet kunnen aantonen dat zij al rechtmatig in Nederland hebben verbleven.

Verder pleit de ACVZ voor betere voorlichting aan personen die in Nederland komen over hun rechtspositie, preventie via het onderwijs en hulpverleners om te signaleren dat het mis gaat in migrantengezinnen. Ook moeten ambassades goed samenwerken met vrouwen- en belangenorganisaties. De ACVZ wil verder dat centraal geregistreerd wordt hoeveel vrouwen worden achtergelaten.