Dat Biden zowel fysiek als mentaal er niet best aan toe was, wist de inner circle van het Witte Huis al op het moment dat hij besloot zich herkiesbaar te stellen. Achteraf zeggen zijn medewerkers: „Dit had nooit mogen gebeuren.” Sommigen geven –anoniem– eerlijk toe dat ze hem tijdens de campagne steunden tegen beter weten in.

Het staat allemaal in het boek van CNN-journalist Jake Tapper en Axioscorrespondent Alex Thompson dat volgende week verschijnt onder de titel ”Original Sin”, wat in dit verband het best vertaald kan worden met ”Oerzonde”. De auteurs schrijven deze term welbewust te hebben gekozen. De oerzonde van de presidentsverkiezing was Bidens besluit om zich verkiesbaar te stellen. „Daardoor beleefden de Democraten in november 2024 een electorale ramp.” Op basis van ruim 200 gesprekken met Democratische insiders beschrijven de twee auteurs hoe de fysieke en mentale achteruitgang van Biden jarenlang werd genegeerd of gebagatelliseerd – tot het te laat was.

Leuningen

Dat Biden een oude man is, werd tijdens zijn presidentschap steeds duidelijker. Volgens artsen leed hij aan artritis. Biden ging steeds langzamer en strammer lopen, verloor van tijd tot tijd zijn evenwicht en struikelde soms. Wonder boven wonder liep hij bij de keren dat hij viel geen noemenswaardig letsel op.

Tegelijk beseften ze dat het geen optie was om hem al tijdens de campagne in een rolstoel te zetten. Wilde hij winnen, dan moest hij vitaliteit uitstralen en dat kon niet als hij tussen de wielen zat. Daarom probeerde zijn staf met kleinere maatregelen de achteruitgang van Biden te verhullen, bijvoorbeeld met kortere wandelroutes en leuningen naast trapjes naar een podium. Van een vitaal ogende president was medio 2023 weinig over.

Minstens zo ingrijpend was dat ook toen al goed merkbaar was dat het incasserings- en uithoudingsvermogen én het geheugen van de president achteruitgingen. Dat gaf hun veel hoofdbrekens.

Dat de president sneller vermoeid was, viel nog relatief gemakkelijk op te vangen. Afspraken werden gepland tussen tien uur ’s morgens en vier uur ’s middags.

Veel lastiger was dat steeds duidelijker werd dat Biden worstelde met een haperend geheugen, dat verder ging dan de vergeetachtigheid die hoort bij ouderdom. Biden maakte vaak een afwezige indruk en had dan „een wezenloze blik” in zijn ogen. Een anonieme Hollywoodgast zei: „Het was alsof je keek naar iemand die er niet meer was. Het was beangstigend.”

Medewerkers vertelden de twee auteurs dat er sprake was van een „psychische en mentale glijbaan. De president zat daarop en roetsjte met steeds grotere vaart naar beneden.” Wie zich echter eind 2023 afvroeg of het wel verstandig was om Biden weer kandidaat te laten zijn, kreeg als standaardantwoord: „Hij is fit en scherp, vooral tijdens besloten vergaderingen.”

Verward

Dat beeld hielden zijn directe medewerkers niet alleen in stand naar de buitenwacht, maar ook tegenover mensen die in het Witte Huis werkten. Terwijl de realiteit totaal anders was. Ook tijdens werkvergaderingen was Biden er vaak met zijn gedachten niet bij en kwam hij verward over. Toch zat de inner circle zelf ook met twijfels. In februari 2024 zou deze serieus overwogen hebben om bij Biden een cognitieve test af te nemen. Uiteindelijk ging dat niet door. Een factor die aan dat besluit bijdroeg was dat Jill Biden absoluut niet wilde horen van twijfels over de geschiktheid van haar Joe. Als een terriër verdedigde zij hem.

Ondanks al die bedenkingen binnen de kring van Bidens medewerkers, moest het publiek geloven dat hij een tweede termijn aankon. En dat leek redelijk te lukken. Tot het grote televisiedebat tussen Donald Trump en Joe Biden in juni vorig jaar. Toen kwam de grote ontgoocheling.

Dat Trump in dat debat wilde beweringen deed en op onnavolgbare wijze dingen aan elkaar verbond, had iedereen verwacht. Dat hij soms op brute wijze zijn rivaal of groepen mensen zou wegzetten ook. Maar voor veel Amerikanen kwam de omvang van Bidens kwetsbaarheid als een schok. Wat moesten ze met een kandidaat die onsamenhangend reageerde op vragen en op enkele momenten „verstijfd en zwijgend” op het podium stond? „Kiezers, partijgenoten en donateurs voelden zich bedrogen. Waarom wisten zij die niet?” schrijven Tapoer en Thompson. „Eigenlijk stond op dat moment al vast dat de Democraten zouden verliezen. Het vertrouwen in de partij had een te grote knauw gekregen.”

Te laat

Binnen de partij was toen wel volstrekt duidelijk dat Biden het veld moest ruimen. Alleen Joe zelf wilde dat nog niet. Het was Chuck Schumer, de leider van de Democraten in de Senaat, die de doorslag gaf. Hij zocht de president op in zijn huis in Rehoboth, Delaware, en waarschuwde hem dat, als hij in de race bleef en van Trump verloor, vijftig jaar „geweldig, prachtig werk in rook op zou gaan. Maar het is erger dan dat: je zult de Amerikaanse geschiedenis ingaan als een van de zwartste figuren.” Toen ze naar buiten liepen, zo meldt het boek, legde Biden zijn handen op Schumers schouders en zei tegen hem: „Je hebt meer lef dan wie dan ook die ik ooit heb ontmoet.” Kort daarop trok hij zich terug uit de campagne. Te laat.