Over welke keuze gaan we het hebben?

„De keuze om met een verplaatsbare kunstinstallatie –een replica van een Hamastunnel– op openbare plekken in Nederland te staan en zo de dialoog aan te gaan met voor- en tegenstanders van de oorlog in Gaza.”

Wat ging er aan deze keuze vooraf?

„Ik woon al 31 jaar samen met mijn man en kinderen in Israël, waar ik op mijn negentiende vanuit Nederland heen ben verhuisd. Op 7 oktober was ik in Tel Aviv. We hadden op dat moment een Zwitserse vriend te logeren. Toen het alarm afging, ginnegapten we nog een beetje met elkaar om het feit dat dat altijd gebeurde op het moment dat hij bij ons was, maar om zes uur ’s ochtends ontdekten we dat het mis was.

Van mijn schoondochter hoorde ik dat haar twintigjarige neef Laor aanwezig was op het festival dat door Hamas was aangevallen. We wisten niet waar hij was, alleen dat hij gevlucht was. Uiteindelijk bleek dat hij zich samen met zo’n dertig anderen had verstopt in een bunker op de weg tegenover het festivalterrein, in de overtuiging dat er enkel raketten waren afgevuurd. Zo zijn ze in een fuik gelopen en omsingeld. De Hamasterroristen gooiden granaten naar binnen, die de jongens bij de uitgang terug naar buiten probeerden te gooien. Uiteindelijk zijn de terroristen binnengekomen, hebben met mitrailleurs iedereen die nog overeind stond neergeschoten en een aantal van hen naar buiten gesleurd en meegenomen. Getuigen die het hadden zien gebeuren, zeiden dat ook Laor op een truck was ontvoerd naar Gaza.

Als familie hebben we ons direct tot de pers gewend om te vertellen dat Laor een Amerikaans paspoort had en dat hij daar weg moest. Ik ben naar Nederland gevlogen om uitleg te geven aan de media, in de hoop dat dat iets zou helpen. Na vijf dagen kregen we het bericht dat zijn lichaam was gevonden in de buurt van het festivalterrein. Voor ons was de onzekerheid toen afgelopen – maar voor de familie van de 250 gijzelaars die nog vastzaten niet.”

Hoe kwam u tot deze keuze?

„Op 8 oktober werden er in Nederland meteen al demonstraties tegen Israël gehouden. Tienduizenden mensen liepen over de Dam en hadden het over ”Free Palestine”. Daar schrokken we als Joodse gemeenschap van: je wordt aangevallen, maar de rest van de wereld lijkt het niet te begrijpen. Ik had daardoor heel sterk het gevoel dat ik in Nederland het verhaal vanuit het perspectief van een gewone burger moest vertellen.

Op een gegeven moment liep ik met mijn dochter in Tel Aviv over het Plein van de Gijzelaars dat daar is ingericht. Hier stond een kunstinstallatie, gemaakt door de Israëlische kunstenaar Roni Levavi, waarbij je je in een Hamastunnel waande. Toen ik er met mijn dochter doorheen liep, barstten we allebei in snikken uit. Op zo’n moment begrijp je pas hoe het voelt om daar opgesloten te zitten. Toen realiseerde ik me hoe belangrijk het is om dit met de wereld te delen.

Zo kwam ik op het idee om een vrachtwagenoplegger te kopen en daarmee door Nederland te reizen. Samen met vrijwilligers en buren hebben we deze tunnel nagebouwd. Binnen een week stond er een prachtige installatie. Ik heb goed nagedacht over de vraag welke tekst ik op de buitenkant van de oplegger zou zetten. Ik vond het belangrijk om het neutraal te houden, zodat mensen niet meteen weten waar ze heen gaan.

Uiteindelijk is het geworden: ”How do we get out of here?” Letterlijk –hoe halen we de gijzelaars uit deze tunnels– maar ook symbolisch: hoe komen we met z’n allen uit deze ingewikkelde situatie? De tunnel is dus niet alleen een project om aandacht te vragen voor de situatie in Israël, maar ook om de polarisatie tegen te gaan. Er is sprake van een enorme stijging van het antisemitisme in Nederland. Dat maakt voor mij de noodzaak nog groter om te proberen de mensen naar elkaar toe te halen en te bespreken hoe belangrijk het is om met elkaar te blijven praten. Laten we vooral vieren dat we het in Nederland met elkaar oneens kunnen zijn en dat er voor beide kanten plek is om te demonstreren.”

Welke reacties krijgt u op uw keuze?

„De reacties zijn heel divers: van „zionistenhoer!” tot „bedankt dat je onze kant van het verhaal laat zien”. Ik krijg een heleboel liefde vanuit de christelijke achterban, maar ook heel moeilijke vragen van mensen die serieus met me willen discussiëren over waar Israël in Gaza mee bezig is. Elke maand staan we met de expositie op een andere locatie. Daar is altijd een groep trouwe tegendemonstranten aanwezig. Het eerste uur staan ze heel hard te zingen en te schreeuwen. Ik loop dan altijd op ze af, stel me voor en nodig ze uit om te komen kijken. „Loop erdoorheen”, zeg ik dan. „Je mag alles wat je roept zelfs op de muren schrijven, maar ik wil er ook met jullie over praten. Natuurlijk mag je ”Free Palestine” roepen, maar kom dan ook met oplossingen. Hoe ziet jullie realiteit eruit? Wat kan ík doen om jullie te helpen?”

De meeste critici hebben namelijk geen duidelijk plan. Ze komen met heel radicale ideeën, maar nooit met een eerlijke oplossing waar we echt mee aan de gang kunnen. Ook verwarren veel mensen de oorlog in Gaza met de situatie op de Westelijke Jordaanoever. Zelf ben ik heel links georiënteerd en fel tegen de militaire bezetting daar, maar de Westoever is niet hetzelfde als Gaza.

Israël is geen apartheidsstaat. Twintig procent van de bevolking bestaat uit Arabische Israëliërs, die dezelfde rechten en plichten hebben als de andere Israëliërs. Maar ga dat maar eens in twee zinnen uitleggen aan een achttienjarige student die vindt dat zijn universiteit de banden met Israël moet verbreken.

Veel mensen die komen demonstreren willen aanvankelijk niet door de tunnel lopen. Ze vinden het Israëlische propaganda, maar dat is het niet. Ik probeer een brug te slaan tussen wat hier in Israël wordt gevoeld en wat er in Nederland wordt gevoeld over Israël. De echt interessante gesprekken gaan over de ‘grensgebieden’: waarin zit de overlap tussen onze meningen, waarin zijn we het wél met elkaar eens? Daar moeten we over praten.”

Twijfelt u wel eens aan uw keuze?

„Natuurlijk is het heel moeilijk om in je eentje tegenover een groep boze mensen te staan en dan toch je hand naar hen uit te steken. Een paar weken terug stond ik op het Spui tegenover een aantal bekende anti-Israëldemonstranten. Een van hen begon een paar centimeter van mijn gezicht vandaan plotseling leuzen te brullen. Ik schrok me een ongeluk.

Toen zag ik dat ze een Zippo-aansteker en vloeistof in haar handen hield. Achteraf bleek dat ze een vlag wilde verbranden bij mijn tunnel, maar op dat moment dacht ik echt even: ik zal toch niet in de fik gezet worden? Het is een feit dat ik op dit soort tentoonstellingen altijd mijn eigen beveiliging mee moet nemen om de veiligheid van de bezoekers te garanderen. Af en toe is het wel spannend, maar ik twijfel niet aan de juistheid van mijn keuze voor de dialoog. Wel heb ik soms het gevoel dat ik erdoor word meegesleept. Sinds 7 oktober praat ik elke dag alleen nog maar over het Midden-Oostenconflict. Dat voelt niet altijd even gezond.”

Wat is het grootste verschil tussen uw leven voor en na deze keuze?

„Ik had een prachtige carrière als kunsthandelaar, maar daar heb ik nu geen tijd en rust meer voor, omdat ik me alleen maar bezighoud met het lot van de gijzelaars. Soms stel ik mezelf wel eens de vraag of het wel gezond is voor mijn eigen psyche. Is het geen grootheidswaanzin om te denken dat ík iets moet doen en dat het anders niet goed komt? Maar ik heb beloofd dat ik door zou gaan tot de laatste gijzelaar terug is, al had ik niet verwacht dat het zo lang zou duren. Ik heb geen keuze. Ik moet wel.”