Boter zonder palmolie, koekjes zonder palmolie of zeep zonder palmolie. Fabrikanten zetten het maar wat graag met koeienletters op hun verpakkingen. Het gevoel dat bij de gemiddelde consument blijft hangen, is dat je producten met palmolie maar beter kunt mijden.

De negatieve associatie van de consument met palmolie is echter niet terecht, zegt Heske Verburg, directeur van Solidaridad. De ontwikkelingshulporganisatie publiceerde woensdag de Palmolie Barometer 2025.

Waar komt het negatieve imago van palmolie vandaan?

Verburg: „De oliepalm groeit in tropische gebieden. Voor nieuwe plantages is er aan het begin van deze eeuw veel tropisch regenwoud gekapt. Vooral in Indonesië was de ontbossing voor palmolie dramatisch.

Destijds kwamen er publiekscampagnes op gang, want het leefgebied van bijvoorbeeld orang-oetans werd bedreigd. Intussen is er veel veranderd. In Indonesië is de ontbossing met 90 procent afgenomen.

Fabrikanten schermen met palmolievrije producten vooral omdat het een goed marketingverhaal is. In gesprekken merken we echter dat bedrijven zich ervan bewust zijn dat het boycotten van palmolie niet de beste oplossing is. Toch gaan ze ermee door, omdat het goed verkoopt aan de bewuste, duurzame consument.”

Waarom verdient palmolie een tweede kans?

„De oliepalm is een zeer productieve plant (zie ook ”Opbrengst olie per gewas”). Met soja is wel zeven keer meer landoppervlak nodig om een vergelijkbare hoeveelheid olie te maken. Terwijl er voor soja soms ook regenwoud wordt gekapt. Sojaolie is dus een nog veel slechtere keuze. Oftewel: je moet naar het complete plaatje kijken. Uiteindelijk is het beste alternatief voor palmolie duurzaam geproduceerde palmolie.

Daarbij komt dat oliepalmen een goede inkomstenbron vormen voor arme, kleine boeren in Afrika, Azië en Zuid-Amerika. Van oliepalmen kun je elke twee weken oogsten, wat zorgt voor een stabiel inkomen. Dat is anders dan bij bijvoorbeeld koffie en cacao, waar een boer een of twee oogsten per jaar heeft.”

Hoe ziet het leven van een kleine palmolieboer eruit?

„Klimaatverandering vormt voor hen een van de belangrijkste uitdagingen. Denk aan extreme droogte of hevige regenval. In Indonesië kwamen in 2024 plantages onder water te staan na zware regenbuien. Oliepalmen rotten toen weg.

Kleine boeren kampen ook met stijgende kosten door bijvoorbeeld duurdere kunstmest en sterk fluctuerende prijzen van palmolie op de wereldmarkt.”

Waarom profiteren kleine boeren niet van de miljarden euro’s die wereldwijd worden verdiend aan palmolie?

„De marges op palmolie zitten vooral bij de fabrikanten en in de retail. Dus niet bij de boeren. Op de wereldmarkt hebben kleine boeren geen onderhandelmacht. De mondiale prijs bepaalt hoeveel ze krijgen.”

Daarom roepen jullie in het rapport bedrijven op om niet alleen te letten op duurzaamheidscertificaten, maar ook de kleine boer in het oog te houden?

„Ja. We pleiten voor een ander inkoopbeleid bij grote bedrijven. Ze moeten langdurige relaties aangaan met kleine boeren en een vaste minimale prijs afspreken. Ook zien we graag dat bedrijven komen met investeringen in kleine boeren. Zodat ze bijvoorbeeld soorten oliepalmen kunnen kopen die klimaatbestendiger zijn of dat ze leren de grond te verbeteren, waardoor de bodem beter water opneemt.”

Wat kan de Nederlandse consument doen om de kleine palmolieboer te helpen?

„Dat is een lastige vraag. Want palmolie zit verstopt in producten. Als het gaat om cacao, kun je besluiten alleen fairtradechocolade te kopen. Maar zo werkt het met palmolie niet. Al heb je wel kaarsen van palmolie met een keurmerk.

Palmolie boycotten is in ieder geval geen goede stap. Je zou wel vragen kunnen stellen aan bedrijven naar de herkomst en duurzaamheid van hun palmolie.

Helaas zijn er weinig echt goede voorbeelden van bedrijven die duurzame palmolie gebruiken met oog voor de kleine boer. Het Duitse bedrijf Henkel (bekend van wasmiddel Persil en duurzame zeep Nature Box, MK) is wel op de goede weg.”