„Na de woorden God, religie en liefde is het woord tarieven voor mij het mooiste woord in het woordenboek”, sprak Trump op de dag van zijn inauguratie eind januari. De Verenigde Staten zijn goed voor zo’n 13 procent van de wereldhandel; de EU voor ongeveer 16 procent.

Onder Trump kiest Washington ervoor vrijhandel de nek om te draaien. Hoewel de Amerikaanse president de inwerkingtreding van zijn importtarieven van 20 procent voor Europese goederen met 90 dagen uitstelt, blijft ondertussen het basistarief van 10 procent en een heffing van 25 procent op staal, aluminium en auto’s voor de EU van kracht.

De Europese Commissie heeft een andere strategie: het sluiten van vrijhandelsdeals. Door de dreigende handelsoorlog met de VS kijkt de EU begerig naar potentiële handelspartners elders in de wereld. Met de volgende landen wil Brussel op korte termijn een vrijhandelsakkoord sluiten.

Mercosur

Aan het begin van haar tweede termijn sloot Commissievoorzitter Ursula von der Leyen met de leiders van Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay een vrijhandelsakkoord. Het EU-Mercosurakkoord zou een gemeenschappelijke markt creëren met ruim 700 miljoen consumenten. Alleen moeten de EU-lidstaten nog akkoord gaan met de deal die Mercosur en EU-landen er wederzijds toe verplicht tarieven af te schaffen.

Boeren echter, voornamelijk uit Frankrijk, verzetten zich fel tegen de deal, waaraan ruim 25 jaar is gewerkt. Uit angst voor oneerlijke concurrentie met spotgoedkoop Zuid-Amerikaans vlees en soja –wat niet aan de strikte milieustandaarden en dierenwelzijnsnormen van de EU zou hoeven te voldoen– blokkeerden boze boeren in december Belgische snelwegen en de Europese Wijk in Brussel. Ook uit Polen, België en Ierland klinkt verzet.

Toch is er grote kans dat het vrijhandelsakkoord er komt. Trumps gedreigde handelsoorlog heeft van een sceptisch land als Oostenrijk al een voorstander gemaakt. Alleen Frankrijk weigert nog zijn verzet op te geven.

Australië

Anders dan Japan en het Verenigd Koninkrijk –die in het economische samenwerkingsverband CPTPP zitten– profiteren EU-landen nog niet van minder barrières in de handel met Australië. Daar zouden ze wel baat bij hebben. De EU is de tweede grootste handelspartner van Australië als het gaat om diensten en de derde in termen van goederen.

Zeven jaar terug startte Brussel onderhandelingen met Canberra over vrijhandel. Dat zou voor onder meer Europese autofabrikanten een afzetmarkt openen, terwijl het de EU minder afhankelijk van China zou maken voor cruciale grondstoffen. Australië is rijk aan zeldzame aardmetalen en aan mineralen als lithium en kobalt.

Maar in 2023 liepen onderhandelingen tussen Brussel en Canberra stuk, nadat de Australische minister van Handel Don Farrell klaagde over barrières die Brussel opwierp voor vlees uit Australië. Nu echter Trumps tarieven als een zwaard van Damocles boven de markt hangen, meent Farrell dat „de wereld is veranderd”. Ook de boerenlobby in Australië pleit voor onderhandelingen na de Australische parlementsverkiezingen van 3 mei. Farrell heeft in mei opnieuw een gesprek gepland met EU-onderhandelaar Maros Sefcovic.

India

De EU lonkt naar een vrijhandelsakkoord met India – potentieel de grootste economie ter wereld tegen 2050. In februari presenteerde Von der Leyen het akkoord dat zij „de grootste deal ter wereld in zijn soort” noemt, omdat die een gemeenschappelijke markt van bijna 2 miljard mensen zou creëren.

In 2013 liep het tekenen van een vrijhandelsovereenkomst tussen de EU en India na zes jaar praten op niets uit. Nu zeggen Von der Leyen en de Indiase premier Narendra Modi nog dit jaar een deal te willen sluiten. Terwijl Trump India onder druk zet, streeft Modi naar minder dwingende handelsrelaties met andere landen. Deze week bezocht zijn minister van Handel Piyush Goyal Brussel, ter voorbereiding op verdere gesprekken in India later in mei.

Al zijn er ook de nodige hobbels te gaan. De man met wie Brussel onderhandelt, Goyal, heeft een reputatie als ’s werelds meest ontoegeeflijke onderhandelaar. Bovendien ligt de door de EU geplande CO₂-grensbelasting (CBAM) erg gevoelig in India, dat met haar vervuilende industrie voor de export naar Europa moet gaan dokken. Goyal dreigt met tegenheffingen, CBAM bij de Wereldhandelsorganisatie (WTO) aan te vechten en waarschuwt dat de CO₂-grensbelastingbelasting „de doodsklok inluidt voor de Europese maakindustrie”.

Zuidoost-Azië

Terwijl Trumps importheffingen in Zuidoost-Azië als een bom insloegen –Vietnam is 46 procent duurder uit–, hervat Brussel eerder vastgelopen handelsbesprekingen met Maleisië, Thailand en de Filipijnen. Met een markt van bijna 700 miljoen consumenten zijn de tien Zuidoost-Aziatische landen –behorend tot het economisch samenwerkingsverband ASEAN– de derde grootste handelspartner van de EU, na de VS en China.

Na het aantreden van de westersgezinde Filipijnse president Ferdinand Marcos jr. werden de onderhandelingen hervat

De niet-duurzame praktijken van de Maleisische palmolie-industrie resulteerden erin dat Brussel in 2013 de stekkers trok uit onderhandelingen met Kuala Lumpur. In de Filipijnen zorgden mensenrechtenschendingen en een antiwesterse houding van voormalig president Rodrigo Duterte voor een einde aan de gesprekken. En in Thailand leidde een militaire staatsgreep in 2014 ertoe dat de EU de besprekingen bevroor.

Maar nu gloort er hoop. Na het aantreden van de westersgezinde president Ferdinand Marcos jr. werden de onderhandelingen met de Filipijnen in 2023 hervat. Met Maleisië verwacht Brussel dit jaar hernieuwde onderhandelingen te starten. En met Thailand staan in juni volgende gespreksrondes gepland.