J. Spies, CDA

„De kwaliteiten van Thom de Graaf staan buiten kijf, maar hij is vaak erg overtuigd van het eigen gelijk. Politiek is meestal toch een beetje geven en een beetje nemen, en dat miste ik wel eens bij hem. In het burgemeestersdebat is hij laat gaan schuiven, en dat is hem waarschijnlijk opgebroken. Onze fractie heeft anderhalf jaar geleden al een motie ingediend om de gekozen burgemeester gefaseerd in te voeren. Achteraf had hij er verstandig aan gedaan dat voorstel eerder op te pakken.

Veel waardering hebben wij als CDA voor de lijn die De Graaf koos in de kwestie van de grondrechten. Terwijl zijn partij jarenlang bepleitte het non-discriminatiebeginsel voorrang te geven boven anderen grondrechten, wilde hij van geen rangorde weten. Hij liet blijken heel zuiver met het staatsrecht om te gaan.”

R. Luchtenveld, VVD
„Thom de Graaf ken ik al heel lang. Hij was ambtenaar op Binnenlandse Zaken in de periode dat ik daar ook zat. Mijn waardering voor hem is in de loop der jaren alleen maar toegenomen. Hij bleek niet alleen buitengewoon deskundig te zijn op het gebied van staatsrecht en bestuurlijke vernieuwing, maar was ook een goed fractievoorzitter.

Ik betreur het zeer dat hij vertrekt. Hem valt niets te verwijten. Wat hij ook aan de PvdA had toegezegd, er zou steeds een nieuwe eis op tafel zijn gelegd. Hij is moegestreden, en daar heb ik begrip voor. Daarom respecteer ik zijn besluit. Ik vind het wel jammer dat hij star vasthield aan zijn model voor een nieuw kiesstelsel. Anders zouden we daar zeker met hem zijn uitgekomen.”

A. Slob, ChristenUnie
„De Graaf was als minister iemand die vocht voor zijn zaak. Hij had een sterke intrinsieke gedrevenheid, en dat waardeer ik. Jammer genoeg was het een gedrevenheid voor de verkeerde dingen. Hij was zo verbonden aan zijn onderwerpen dat hij geagiteerd kon reageren als je als kamerlid een gevoelige, zwakke plek in zijn plannen raakte. Bijvoorbeeld dat hij met de Grondwet een loopje nam. Op zulke momenten kon hij niet goed met tegenspraak omgaan.

Hij is op zijn terrein buitengewoon deskundig. Des te merkwaardiger is het dat hij de plannen die hij de afgelopen jaren presenteerde toch niet zo sterk onderbouwde als ik van hem verwachtte. De logica en de consistentie ontbraken soms.”

W. Duyvendak, GroenLinks
„Eén ding is duidelijk: Thom de Graaf was een missie aan het vervullen. Dat leidde ertoe dat je moeilijk met hem kon debatteren. Een debat met hem was vooral eenrichtingsverkeer. Blijkbaar had hij zich sterk voorgenomen zich niet van de wijs te laten brengen. Maar in de politiek moet je je natuurlijk wel een beetje open opstellen, anders gaat het mis.

Zijn vertrek is voor hem persoonlijk tragisch. Maar ik betreur zijn aftocht niet. Ik had liever gehad dat hij in plaats van kiesstelsel en burgemeester als prioriteiten te kiezen, zo gedreven was geweest voor het referendum. Personifiëring van de politiek vond hij belangrijker dan de burger meer zeggenschap geven. Die keuze begrijp ik niet.”
N. Dubbelboer, PvdA

„Was hij nu maar een béétje meer relaxed geweest! Met een rustiger tempo had hij het best kunnen redden. Was hij begonnen met het creëren van draagvlak in enkele grote steden, dan had het plaatje er nu heel anders uitgezien. Maar hij had blijkbaar een enorm Nacht-van-Wiegelcomplex: als ik het in deze kabinetsperiode niet red, is het verloren. Mede daardoor is hij veel te laat begonnen om concessies te doen aan tegenstanders.

Mij hoor je overigens niet zeggen dat hij niets bereikt heeft. Door zijn politieke activiteiten wordt er nu overal in het land gediscussieerd over het thema van bestuurlijke vernieuwing. Op lange termijn zou best eens kunnen blijken dat dat beslissend is geweest voor het slagen van veranderingen.”