„Voorzitter, ik zal de spanning maar meteen uit het debat halen: D66 gaat voor de wetswijziging stemmen die de gekozen burgemeester uit de Grondwet haalt”, grapte D66-senator Engels. Alsof dat een verrassing was. PvdA-woordvoerder Van Thijn kon er wel om lachen. „Gelukkig, dan kan ik nu rustig gaan pauzeren.”

Deze onderkoelde humor nam echter de politieke spanning niet weg die het vanmorgen gestarte debat over de gekozen burgemeester in de Eerste Kamer omgaf. Voor de coalitie, meer in het bijzonder voor minister De Graaf van Bestuurlijke Vernieuwing, staat er veel op het spel. Komt er op relatief korte termijn een door de bevolking gekozen burgemeester, het grote ideaal van D66, of wordt die staatkundige verandering voor jaren geblokkeerd? En als die weg wordt afgesloten, trekt De Graaf daar dan de consequentie uit dat hij zijn post in het kabinet ter beschikking stelt?

De sleutelrol in het debat in de Eerste Kamer, dat waarschijnlijk tot vanavond laat zal duren, is voor de PvdA-fractie. Als zij tegen de wetswijziging stemt die de kroonbenoeming van de burgemeester uit de Grondwet haalt, gaat het hele feest van bestuurlijke vernieuwing niet door. Zonder de sociaal-democraten geen benodigde tweederde meerderheid en zonder die meerderheid ook niet de in een ander wetsvoorstel geregelde, door D66 zo fel begeerde, gekozen burgervader.

Vandaar dat Engels Van Thijn vanmorgen het stevige verwijt maakte „misbruik te maken van het staatsrecht” door zich tegen de grondwetswijziging te keren, niet vanwege die grondwetswijziging maar vanwege een heel ander wetsvoorstel.

Van Thijn wilde het misbruik niet helemaal ontkennen, maar koos toch voor de tegenaanval. „U walst over andere opvattingen dan de uwe heen. Als wij voor deze grondwetswijziging stemmen, is de door De Graaf vormgegeven gekozen burgemeester het onvermijdelijke gevolg. Dan komt er tot lengte van dagen geen open debat meer over welk type gekozen burgemeester wij met elkaar het liefst hebben.”

Juist dat open debat zou Van Thijn zo graag zien. Een open debat, waarin ook het initiatiefwetsvoorstel dat zijn partij in de Tweede Kamer heeft ingediend om de gemeenteraad de burgemeester te laten kiezen, een serieuze kans krijgt.

Maar een sleutelrol was er vandaag net zo goed voor de minister van Bestuurlijke Vernieuwing. Welke toezeggingen zou hij de PvdA willen doen om de sociaal-democraten alsnog over de streep te trekken? Dat was vanmorgen nog volstrekt in nevelen gehuld. Gezeten achter de regeringstafel liet gentleman De Graaf op deze ’dag van zijn leven’ niets van zijn innerlijke roerselen blijken. Dat bewaarde hij tot vanmiddag, waar hij om halfvijf de Kamer zou gaan antwoorden.