Dat stelde dr. J. W. Sap, universitair hoofddocent aan de Vrije Universiteit (VU), woensdag in Zwolle tijdens de eerste van vier Bavinck-lezingen, georganiseerd door het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme en het Nederlands Dagblad.

Volgens Sap had Calvijn in zijn tijd revolutionaire opvattingen over gezag: „Hij erkende dat het ambt van de overheid door God gegeven is, maar vond dat burgers bij toerbeurt de ambten moesten vervullen. Ook in de kerk pleitte hij voor roulatie van ambtsdragers. Mensen moesten na een x aantal jaren terugtreden. Deze visie stond en staat haaks op het roomse centralistische denken.”

De Geneefse reformator zou volgens de hoofddocent vandaag de dag voorkeur hebben voor een gekozen in plaats van een benoemde burgemeester. „Het blijft gek dat een calvinistisch landje als het onze een benoemde burgemeester heeft. De bankierszoon die D66 oprichtte, Van Mierlo, staat op dit punt dichter bij het calvinistisch democratisch gedachtegoed dan het CDA.”

Volgens Sap had Calvijn in politiek opzicht twee gezichten. Aan de ene kant was hij „de strenge stadsbestuurder” van Genève die weinig ruimte bood voor andersdenkenden. Anderzijds pleitte hij in de aanbiedingsbrief van zijn Institutie aan de Franse koning voor godsdienstvrijheid zodat hugenoten vrij hun geloof konden belijden.

De opvattingen van Calvijn over het gezag in de kerk hebben volgens de VU-docent uiteindelijk geleid tot democratisering van de overheid: „Wat in de kerk kan, moet ook mogelijk zijn in de staat, zo dachten velen.”

Ook in economisch opzicht heeft het calvinisme geleid tot de revolutionaire veranderingen. „Calvijn waardeerde arbeid als goddelijke roeping. Dat stond haaks op de luiheid van de adel en de geestelijkheid in de zestiende eeuw. De calvinistische geest heeft mede geleid tot het kapitalisme. Deze geesteshouding bevorderde ook het vrije onderzoek. Het is niet voor niets dat 64 procent van de Nobelprijswinnaars een protestantse achtergrond heeft.”

Verder was voor protestanten hun andere visie op het huwelijk kenmerkend. „De geestelijkheid hoefde zich niet afzijdig te houden van het huwelijk. Ze zagen dat de genietingen van het lichaam ook door God zijn gegeven. Seksualiteit staat niet alleen ten dienste van voortplanting, maar bevordert ook de eenheid van man en vrouw”, aldus Sap.