Toen politieke analisten in 2011 de snelle val van de Syrische president Bashar al-Assad voorspelden, zaten ze er allemaal naast. In een reeks van opstanden in de Arabische wereld sneuvelde de ene na de andere Arabische dictator. Maar zo niet Assad. In de jaren die volgden kwamen Iran en Rusland hem te hulp en met die hulp wist hij aan de macht te blijven. Tegen torenhoge kosten, dat wel. Zijn land ligt aan puin en miljoenen Syriërs werden verdreven.

Maar nu, bijna veertien jaar later, lijken die analisten alsnog gelijk te krijgen. Rebellen van Hayat Tahrir al-Sham (HTS, Organisatie voor de Bevrijding van de Levant) die jarenlang opgesloten zaten in de provincie Idlib zijn niet te stuiten. Bijna per uur verandert de situatie op de grond in Syrië.

Luchtmachtbasis

Eerder afgelopen week viel de belangrijke stad Aleppo in hun handen, niet lang daarna volgde Hama langs de weg naar Damascus en Homs dreigt eveneens te vallen. Vanuit het oosten is Deir al-Zor ingenomen en staan rebellengroepen voor de poorten van het oude Palmyra in de centrale Syrische woestijn. Vanaf daar is het nog maar een stukje naar T4, de grootste luchtmachtbasis van het Syrische leger halverwege Palmyra en Homs.

Als ook Homs valt, en dat kan snel gebeuren, ligt daarna de weg open voor de hoofdprijs: Damascus. Het is zeker niet ondenkbaar dat die stad in de komende dagen bereikt wordt en in handen komt van HTS.

Kalifaat

Daarmee lijken de huidige gebeurtenissen op die al even onstuitbare opmars tien jaar geleden, toen Islamitische Staat in Syrië en Irak een bloedig kalifaat wist te vestigen. Dat kalifaat was echter geen lang leven beschoren: een internationale coalitie wist in de jaren daarna het grondgebied stap voor stap terug te veroveren.

Voor Assad zit dat er niet in. Als Damascus eenmaal valt, betekent dat hoogstwaarschijnlijk het definitieve einde voor het bloedige en autocratische regime van Assad. Hij houdt dan hooguit het uiterste westen van Syrië nog in handen, met Latakia al belangrijkste stad. In die regio kan Assad op de meeste steun rekenen; er wonen ook relatief veel christenen die over het algemeen veel liever onder Assad leven dan onder onvoorspelbare en soms jihadistische rebellen.

Bondgenoten

Assads val kan alleen nog worden voorkomen als bondgenoten Iran en Rusland hem onmiddellijk te hulp komen, maar dat lijken ze vooralsnog niet van plan. Iran zou zelfs al begonnen zijn met het terughalen van zijn commandanten in Syrië, en ook Rusland heeft op het moment wel andere dingen aan zijn hoofd.

Westerse landen hebben hun handen al van Assad afgetrokken; velen van hen vonden sowieso dat Assad dertien jaar geleden al had moeten vertrekken. Op hen hoeft hij dus evenmin te rekenen.

De komende dagen zijn buitengewoon spannend voor de Syriërs in binnen- en buitenland. Als Assad valt, ligt alles open. Er kan dan in theorie een nieuwe regering komen die de soennitische meerderheid van het land beter vertegenwoordigt, maar de grote vraag is wat dat voor de minderheden in het land zou betekenen. Bovendien zijn de rebellen het onderling niet eens. Er zijn democratische elementen maar ook ronduit jihadistische rebellen die aan al-Qaida zijn gelieerd. De val van Assad zal naar verwachting dan ook een nieuwe periode van chaos en geweld inluiden.