Lectuur voor sterke magen
„Vaak is het persoonlijke verhaal een heel goede manier om het verleden inzichtelijk te maken”, zegt dr. Judith Pollmann. Zelf bewees ze die stelling met haar dissertatie ”Een andere weg naar God”, waarin aan de hand van het levensverhaal van Arnoldus Buchelius zichtbaar wordt hoe een gewone gelovige leerde leven met de religieus verdeelde samenleving van de zeventiende eeuw.
Pollmann, als historica verbonden aan Somerville College in Oxford, wil dan ook graag „iets onverwachts” noemen als het om een introductie op de zeventiende eeuw gaat. „De beginner moet natuurlijk het boek ”De last van veel geluk” van A. Th. van Deursen raadplegen, en wie meer wil weten kan terecht bij ”Gouden Eeuw. Het raadsel van de Republiek” van Maarten Prak. Maar als je eens iets anders wilt lezen, kan ik het jongste boek van Luuc Kooijmans aanraden: ”De doodskunstenaar. De anatomische lessen van Frederik Ruysch” (2004).
Dat boek is veel meer dan alleen een biografie van een Amsterdamse apotheker en anatoom die later uitgroeide tot docent anatomie. Het laat zien hoe moeilijk het in de zeventiende eeuw was om medische vooruitgang te boeken. Je kunt wel in lichamen snijden, maar als je niet weet hoe je ze goed moet houden… Ruysch verzon een methode om lichamen te conserveren en is daar ontzettend beroemd mee geworden. Hij legde zelfs een verzameling van kinderlichaampjes aan - niemand in die tijd vond dat gruwelijk. Die collectie is later door tsaar Peter de Grote gekocht en nu nog altijd te zien in de Hermitage.
”De doodskunstenaar” geeft een beschrijving van de medische wereld in Amsterdam, met alle ruzies en schandalen, pamflettenoorlogjes en praktische obstakels. Kooijmans legt uit dat Nederland in de zeventiende eeuw een belangrijk intellectueel centrum is waar mensen van heinde en verre op af komen. Maar hij laat ook zien dat vooruitgang niet alleen afhangt van wetenschappelijke ontdekkingen, dat gunstige omstandigheden minstens zo belangrijk zijn. Zijn boek vertelt iets over een aspect van de zeventiende eeuw waar de meeste mensen niet veel van weten; tegelijkertijd biedt het een perspectief op de hele maatschappij van de Gouden Eeuw.
Maar je moet het niet onder het eten lezen, het is niets voor de wankelmoedige lezer. Het gaat nogal vaak over moeilijke bevallingen, bijvoorbeeld. Daar moet je een sterke maag voor hebben.”
Tijdens de Boekenweek geven historici leestips voor liefhebbers van vaderlandse geschiedenis. Maandag: de zeventiende eeuw.