Een boete van 30,5 miljoen euro en dwangsommen die kunnen oplopen tot nog eens 5 miljoen euro: de straf die de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) aan Clearview AI oplegt voor het illegaal verzamelen van foto’s is niet mals. Het bedrijf zelf zegt zijn diensten niet te leveren aan opsporingsinstanties in de Europese Unie, maar dat maakt volgens AP-voorzitter Aleid Wolfsen niet uit. „We moeten een heel duidelijke grens trekken bij verkeerd gebruik van dit soort technologie.”

„We moeten een heel duidelijke grens trekken bij verkeerd gebruik van dit soort technologie” - Aleid Wolfsen, voorzitter Autoriteit Persoonsgegevens

Wat is Clearview AI precies?

Clearview AI is een Amerikaans bedrijf dat een app aanbiedt voor gezichtsherkenning. Opsporingsinstanties, zoals de politie, kunnen de app gebruiken om verdachten van misdrijven te identificeren. Maar het bedrijf verzamelde de foto’s die het gebruikt illegaal: het sloeg alle foto’s op die burgers op sociale media plaatsten en gebruikte die om zijn gezichtsherkenningstechnologie te trainen. Clearview AI ging daar ver in, want in de database kwamen ook foto’s voor die burgers alleen privé deelden met vrienden.

De ontdekking van Clearviews werkwijze deed flink stof opwaaien, ook omdat de app wordt gebruikt in landen waar burgerrechten onder druk staan.

Wordt de software ook in Nederland gebruikt?

Dat is nooit opgehelderd. Uit gelekte gegevens blijkt dat politieagenten de app zo’n vijftig keer hebben gebruikt. De politie heeft dat gebruik zelf nooit bevestigd. In september 2021 zei demissionair minister Dekker van Rechtsbescherming dat hij niet kon uitsluiten dat individuele politieagenten de Clearview-app hebben gebruikt. Hij voegde eraan toe dat dit volgens een interne richtlijn van de politie niet mag. Twee weken later maakte zijn collega Grapperhaus een draai door te zeggen dat voor het gebruik van realtime gezichtsherkenning in de publieke ruimte geen toestemming is gegeven. Maar daarmee is niet gezegd dat de app niet wordt gebruikt.

Hoe belangrijk is deze boete?

De boete is ongetwijfeld een domper voor oprichter Hoan Ton-That, die er sinds de ophef alles aan doet om de onrust te bezweren. Het is ook niet de eerste boete voor Clearview AI: in 2022 legde de Italiaanse privacywaakhond GPDP al een boete van 20 miljoen euro aan het bedrijf op. Nog weer eerder kreeg het een voorlopige boete van de Britse privacytoezichthouder en oordeelde ook een Duitse autoriteit dat Clearview AI in strijd handelt met de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG).
De boete zegt overigens ook iets over het belang dat de Autoriteit Persoonsgegevens aan deze kwestie hecht. De toezichthouder kampt al jaren met te weinig slagkracht. Omdat Clearview AI geen hoofdvestiging in de Europese Unie heeft, kon de AP geen gezamenlijk onderzoek doen met collega-toezichthouders. Deze boete, hoe laat ook, laat zien dat de kwestie-Clearview ook in Nederland serieus wordt genomen.

Kan Clearview AI nu inpakken?

Dat is onduidelijk. Het bedrijf mijdt de Europese Unie, waar de regels streng zijn, maar kan de boetes niet omzeilen. Toch bleef het zijn app de afgelopen jaren aanbieden en doorontwikkelen. Volgens Ton-That telt de database, die in eerste instantie enkele miljoenen gezichten bevatte, inmiddels zo’n 30 miljard foto’s.

Eerder deze zomer bleek wel dat Clearview AI wel balanceert op het randje van een faillissement. Aanklagers in de Verenigde Staten opperden daarom een schikking, waarbij iedereen in het land die weleens een foto van zichzelf op internet heeft gezet, een aandeel krijgt in Clearview AI. Als het bedrijf naar de beurs gaat of wordt overgenomen, krijgen zij een deel van de opbrengst.

Sta ik ook in de database?

Die kans is groot, want Clearview AI verzamelde foto’s via onder andere Facebook, Instagram en LinkedIn. Onderzoek door journalisten liet zien dat ze ook in de database voorkwamen doordat anderen foto’s met hen erop –hoe vaag ook– op internet hadden gezet.

Clearview AI biedt burgers officieel een optie om hun gezicht uit de database te verwijderen. Ze moeten daarvoor een verzoek indienen en een kopie van hun identiteitsbewijs meesturen. Een verzoek voor het Reformatorisch Dagblad heeft nooit een reactie van het bedrijf opgeleverd.