Fralou, die veel in het buitenland verblijft, was vorige week een aantal dagen in Nederland. Zijn doel: contact zoeken met dirigenten en managers van orkesten en ensembles. „Ik ben thuis in klassieke muziek, van de renaissance tot hedendaagse muziek, en kom graag in verbinding met geïnteresseerden door heel Europa om muzikale projecten te organiseren.”

Dat aan die muzikale expertise geen woord gelogen is, blijkt wel uit Fralou’s indrukwekkende cv. Hij studeerde fagot en directie aan het Wit-Russische staatsconservatorium en volgde privéles bij bekende musici. Als fagottist in een zeer select Wit-Russisch ensemble, ”Classic-Avant-garde”, stond hij al jong op podia door heel Europa.

Naast zijn optreden als solist –waarbij hij verschillende internationale competities won– en als dirigent van het koperorkest van het conservatorium en van zijn eigen orkesten Vytoki en Capella Academia, doceerde hij al jong theorie- en praktijkvakken aan het conservatorium in Minsk. Tweemaal verbleef hij op uitnodiging in het buitenland: recent vier jaar als dirigent van twee Chinese orkesten en eerder, in 2011, een jaar in Damascus. „Dat was een fantastische tijd; ik bezocht meermaals de plek waar Saulus Paulus werd.”

Tijdens zijn verblijf in Nederland, vorige week, bezocht hij vanuit zijn Noord-Hollandse logeeradres het Rijksmuseum –„daar kun je wel dagen rondlopen”– en het Van Goghmuseum in Amsterdam, waar hij onder de indruk raakte van de Chinese schilder Matthew Wong. Het tekent zijn brede culturele belangstelling.

Maar er is ook een andere kant aan Fralou: hij is overtuigd christen en leider van een van de zeer weinige gereformeerde kerken in zijn Oost-Europese thuisland. Daar werd hij in 1974 geboren tijdens het communistische, anti-christelijke Sovjetregime.

„De Heilige Geest werkte in mijn hart, zodat ik het christelijke geloof aannam” - Aleksej Fralou, musicus en kerkleider

Bent u christelijk opgevoed?

„Mijn ouders waren atheïst. Ik had een fijne kindertijd. Mijn puberteit viel samen met de laatste jaren van het Sovjetregime, dat in 1991 ten einde kwam. Mijn overgrootmoeder, geboren in 1904, was wel christen. Tijdens het stalinistische regime was het niet mogelijk om over godsdienst te spreken, maar rond de val van het communisme werd ze er meer open over. In heel Wit-Rusland was er in die jaren een herleving van geloofsovertuigingen. Veel mensen raakten geïnteresseerd in het christelijke leven.

Als puber ging ik nadenken over de wereld, mijzelf en mijn verhouding tot God. Er veranderde iets van binnen. Ik verklaar dat zo, dat de Heilige Geest in mijn hart werkte, zodat ik het christelijke geloof aannam.”

Dat Fralou gereformeerd werd, sprak niet vanzelf. „In Wit-Rusland zijn vanouds twee stromingen dominant: het rooms-katholicisme vanuit het westen en de Oosters-Orthodoxe Kerk. Dat dateert al van duizend jaar geleden. Ik ben in alle kerken geweest en kwam tot de overtuiging dat de gereformeerde leer de meest Bijbelse was. Bovendien bleek die in de geschiedenis van Wit-Rusland voor een gouden tijdperk te hebben gezorgd in de zestiende eeuw.

Rond mijn zestiende, zeventiende werd ik lid van de gereformeerde kerk in Minsk. Tegelijk met mij is ook mijn moeder gedoopt. Eerst kreeg ik de taak om piano en orgel te spelen. Toen ik 24 was, werd ik ouderling. Ik was niet de oudste kandidaat, maar toch koos de gemeente mij, wat best ongebruikelijk is. Ik weet niet waarom ze deze missie op mijn schouders hebben gelegd. Blijkbaar zagen ze iets in mij.”

Hoeveel gereformeerden zijn er in Wit-Rusland?

„Onze gemeente telt dertig personen. In onze hoofdstad Minsk zijn twee gereformeerde kerken en er is er een in Mahiljow. In andere steden zijn kleine groepen gereformeerden, maar die kun je eigenlijk geen gemeente noemen. De brede protestantste gemeenschap –inclusief evangelischen, charismatischen en baptisten– telt wel meer dan duizend gemeenten, veelal klein.”

Uw gemeente is gereformeerd. Welke belijdenissen hanteert deze? Ook Nederlandse?

„Onze gemeente begon na de val van het Sovjetregime opnieuw, vanuit een kleine kring mensen die belangstelling hadden voor de reformatiegeschiedenis van Wit-Rusland. Om te kunnen opstarten zochten we contacten met gereformeerde kerken in het buitenland: Duitsland, Polen, Litouwen, Tsjechië en Nederland. Vooral met Litouwen en Polen zijn er historische, eeuwenoude banden.

Via contacten met de gereformeerde kerk vrijgemaakt (gkv) in Hattem kwamen we in aanraking met de Heidelbergse Catechismus, de Dordtse Leerregels en de Westminster Confessie. Twee mannen uit Hattem, ds. Albert Feijen en ouderling Wim Kuipers, hebben veel voor onze gemeente betekend. Ze gaven seminars over de christelijke belijdenis en ethiek. Ook met de gkv in Barneveld waren er na het jaar 2000 contacten.”

„Voortdurend probeer ik de gereformeerde leer onder het Wit-Russische volk te verbreiden” - Aleksej Fralou, musicus en kerkleider

U probeert als musicus de reformatorische leer te verspreiden. Hoe?

„We proberen al jarenlang op verschillende manieren te evangeliseren. Bijvoorbeeld door lezingen te houden en excursies te organiseren naar historische plaatsen die met de Reformatie te maken hebben. Stap voor stap proberen we mensen zover te krijgen dat ze gaan geloven. Het is ingewikkeld om in Wit-Rusland protestant te zijn. Vanwege de orthodoxe en rooms-katholieke meerderheden worden we door sommigen als sekte weggezet. We proberen dat stereotype te bestrijden door culturele activiteiten en muzikale projecten met christelijke accenten.

Bij de viering van 450 jaar Reformatie in Wit-Rusland, in 2003, hebben we vier grote concerten georganiseerd in de concertzaal van de Wit-Russische Staatsphilharmonie in Minsk. Daarvoor nodigde ik mijn collega’s van het Wit-Russische Staatskamerkoor uit. We lieten ook liederen van J.S. Bach en gospelmuziek horen, zodat de Bijbelse boodschap klonk.

In 2017 organiseerden we bij twee gelegenheden een festival – aan God de eer dat die in hetzelfde jaar vielen: de viering van 500 jaar Reformatie en de herdenking dat in 1517 de reformatorische drukker Francysk Skaryna de eerste Wit-Russische Bijbel uitgaf. Opnieuw nodigde ik collega’s en briljante solisten uit. We lieten muziek horen van Heinrich Schütz –dat was min of meer voor het eerst in Wit-Rusland–, van Bach en Georg Friedrich Händel. Hoogtepunt voor mij was het dirigeren van de vijfde symfonie van Mendelssohn, de Reformatiesymfonie . Beide concerten trokken volle zalen.

In 2016 en 2019 belegden we met Deense en Zweedse gospelkoren en met mijn symfonieorkest concerten in de Philharmonie. Een bekende gospelsolist uit Engeland was er ook. De zaal was razend enthousiast. Ik zie nóg de emoties in de ogen van de luisteraars.

Zo probeer ik voortdurend mijn mogelijkheden en ingangen als musicus te gebruiken om gestalte te geven aan mijn overtuiging dat de gereformeerde leer onder het Wit-Russische volk verbreid moet worden.”

En, werpt dat vruchten af?

„Met verschillende mensen die onze concerten en excursies bezochten, kregen we steeds meer contact. We deelden het adres van onze kerk en sommigen kwamen uiteindelijk ook in onze gemeente. Of in andere kerken, want we werkten bij deze concerten samen met baptisten en andere protestantse kerken. Dat was broederlijk, een soort oecumene binnen de protestantse gemeenschap.”

Protestants zijn in Wit-Rusland valt niet altijd mee, zei u. Hoe vinden uw collega-musici het dat u gereformeerd bent?

„Niet vreemd. Wit-Rusland is religieus vrij tolerant, doordat er vanouds verschillende stromingen naast elkaar bestonden. Alleen sommige instanties proberen de christelijke minderheden, zoals de protestantste, denigrerend weg te zetten.”

„Het Wit-Russische gereformeerde liedboek uit 1563 was het eerste in Oost-Europa” - Aleksej Fralou, musicus en kerkleider

Van wanneer dateert de gereformeerde gemeenschap in Wit-Rusland?

„De eerste Bijbel van Francysk Skaryna uit 1517 bevatte reformatorische in- en uitleidingen bij de Bijbelboeken.

Een belangrijk moment daarna is de verschijning van de Catechismus van Njasvizj in de Wit-Russische volkstaal in 1562, door Symon Boedny, een zeer calvinistische prediker. In 2003 hebben we deze laten herdrukken.

In Njasvizj woonde de toenmalige staatskanselier Mikolaj Radzivill, bijgenaamd De Zwarte vanwege zijn baard. Het moment dat hij zich bekeerde tot de gereformeerde kerk, 1553, wordt gezien als het begin van de reformatie in Wit-Rusland. Hij wendde het schip van ons land in gereformeerde richting.

In 1563 rolde in Njasvizj een boek van de pers met gereformeerde liederen. In de Poolse taal, want die konden de ontwikkelde mensen lezen en zo kon het ook op de Poolse markt verspreid worden. Het werd in 1558 al gedrukt in Brest en was het eerste reformatorische liedboek in Oost-Europa. Tijdens onze concerten hebben we sommige van deze liederen, vertaald in het Wit-Russisch, ook laten horen. Dat was voor het eerst nadat deze zo’n vier eeuwen vergeten waren.

In de eeuwen erna werd de gereformeerde richting in Wit-Rusland weer heel klein, omdat de rooms-katholieke beweging groeide. Dat kwam doordat de koningen rooms-katholiek bleven, door activiteiten van jezuïeten en doordat er geen protestantse universiteit bestond.”

Minderheden hebben het onder de huidige Wit-Russische overheid niet gemakkelijk. Hoe is dat voor uw kerk?

„Omdat ik verantwoordelijk ben voor onze gemeenschap in Minsk en nog steeds haar leider ben, zij het op afstand, zou ik deze vraag liever niet beantwoorden. Momenteel ondergaan alle religieuze organisaties een herregistratie. Onze kerk in Minsk zit in dit proces.

Ik wens alle mensen in Wit-Rusland vrede, welvaart en geluk en ook voor uw land. Het valt u als inwoner van Nederland misschien niet meer op, maar wanneer ik hier ben, ervaar ik dat hier vrede en rust heerst.”