De meeste Nederlandse aardbeien bevatten PFAS, bleek deze week uit een onderzoek van Pesticiden Action Network Nederland (Pan NL). In sommige gevallen ging dit volgens de organisatie om gevaarlijke hoeveelheden van de chemicaliën, die uit pesticiden afkomstig zijn. Alleen op de aardbeien uit biologische supermarkten vond Pan NL geen PFAS.

Boeren in Nederland gebruiken steeds vaker pesticiden met PFAS, vaak zonder zich hier bewust van te zijn. Volgens het RIVM is voedsel de voornaamste manier waarop PFAS het lichaam binnenkomt. PFAS is een verzamelnaam voor duizenden chemische stoffen met een fluor-koolstof-verbinding. De stoffen zorgen bijvoorbeeld voor de afstoot van water, vet en vuil. Ze zijn moeilijk af te breken en kunnen bij langdurige blootstelling in grote hoeveelheden schadelijk zijn voor de gezondheid. Het aardbeienonderzoek roept de vraag op of dit vermeden kan worden door biologisch te eten.

„Zeker”, zegt Margriet Mantingh van Pan NL. „Wij adviseren mensen om biologisch te eten, omdat je dan beduidend minder PFAS binnenkrijgt.” Mantingh heeft het vooral over gewassen die binnen reguliere landbouw vaak met PFAS-houdende pesticiden bespoten worden. Biologische boeren gebruiken geen chemische bestrijdingsmiddelen of kunstmest. PFAS kan via deze weg dus niet op biologische producten terechtkomen.

Of toch wel? „PFAS zou ook ongemerkt in biologische bestrijdingsmiddelen terecht kunnen komen”, stelt Mantingh. „Deze bevatten ook honderden toevoegingen die niet op de ingrediëntenlijst staan en niet allemaal in het lab gevonden kunnen worden. PFAS is niet verboden als toevoeging en fabrikanten houden geheim wat deze zijn. We weten het niet zeker.”

Maar ook als je verder kijkt dan bestrijdingsmiddelen, blijft bij biologisch voedsel een PFAS-risico bestaan. „Kleine hoeveelheden PFAS in voedsel kun je niet voorkomen”, laat een woordvoerder van het Voedingscentrum weten. „Het kan via voer, vervuild water of vervuilde grond in voedsel terechtkomen.”

„Kleine hoeveelheden PFAS in voedsel kun je niet voorkomen” - Woordvoerder Voedingscentrum

Annemarie van Wezel, hoogleraar omgevingsecologie aan de Universiteit van Amsterdam, is het hiermee eens. „Ook biologische teelt kan in een verontreinigd gebied plaatsvinden. Het ene gebied is meer vervuild dan het andere, dus dat de teelt biologisch is, maakt voedsel niet per se PFAS-vrij.” De hoogleraar is niet bekend met onderzoek waarin biologische producten worden vergeleken met reguliere producten op PFAS-gehalte. Wel geeft ze een andere mogelijke boosdoener voor PFAS in biologische producten: voedselverpakkingen.

„Biologische landbouw gebruikt geen andere verpakkingen dan reguliere landbouw”, zegt Marian Blom, projectleider wetgeving bij biologische ketenorganisatie Bionext. „Biologische winkels hebben wel meer onverpakte groenten en fruit.” Ze stelt dat biologisch voedsel bovendien vaker wordt getest op kwaliteit en authenticiteit. „Er wordt gekeken of de gewassen middelen bevatten die niet bij biologisch voedsel horen, zoals chemische middelen. Bijvoorbeeld als deze overwaaien vanuit het veld van de buren.”

„Als PFAS in het milieu zit, is het moeilijk om eraan te ontkomen; biologische landbouw zit niet onder een stolp” - Marian Blom van biologische ketenorganisatie Bionext

Garanderen dat biologische producten nooit PFAS bevatten, kan Blom echter niet. „Als het in het milieu zit, is het moeilijk om eraan te ontkomen. Biologische landbouw zit niet onder een stolp.” Ook kan ze niet zeggen of andere biologische producten zoals die van zuivel of vlees, minder PFAS bevatten. Eieren, regulier en biologisch, worden nu vaker gecontroleerd sinds er PFAS in eieren is aangetroffen. In biologische eieren uit de supermarkt bestaat volgens Blom geen verhoogd PFAS-niveau.

Hoewel het vermijden van PFAS een uitdaging blijft, is dit toch geen reden voor paniek. „Er bestaan wettelijke normen voor de hoeveelheid PFAS in drinkwater en voedingsmiddelen”, laat het Voedingscentrum weten. Het centrum raadt aan gevarieerd te eten en vooral groente en fruit niet te vermijden. „De gezondheidsvoordelen wegen op tegen de mogelijke nadelen van PFAS-resten die de producten kunnen bevatten.”