De negen opperrechters waren unaniem in hun besluit. „De staat heeft niet de autoriteit om nog langer een ruime uitzondering te maken voor de dienstplicht. En er kan geen geld uit de schatkist gaan naar religieuze studenten die geen wettige ontheffing hebben”, aldus het vonnis van het hof.

Het hooggerechtshof deed in maart ook al een soortgelijke uitspraak. Per 1 april liep namelijk de tijdelijke wetgeving af die uitzonderingen op dienstplicht mogelijk maakte. De opperrechters gaven de staat toen opdracht een begin te maken met het oproepen van ultraorthodoxen en een deel van de subsidies voor religieuze onderwijsinstellingen te bevriezen.

De regering reageerde met wetgeving die alsnog vrijstelling van de dienstplicht mogelijk maakte, maar wel voorzag in een geleidelijke verhoging van het aantal ultraorthodoxen dat zich in het leger moest melden. Juist deze week zouden die plannen in tweede lezing worden voorgelegd aan de parlementaire commissie voor buitenlandse zaken en defensie.

Gaza

De opperrechters hebben die wetgeving echter niet afgewacht. Dat heeft alles te maken met de oorlog in Gaza, die de onvrede over de vrijstelling in de Israëlische samenleving alleen maar heeft aangewakkerd. „Midden in een afmattende oorlog is de last van ongelijkheid zwaarder dan ooit en dat vereist een oplossing. Discriminatie op het gebied van het kostbaarste wat er is –het leven zelf– is van de slechtste soort”, aldus opperrechter Uzi Vogelman in een toelichting op de uitspraak.

Ook nu is het nog onzeker of het direct storm zal lopen met het aantal ultraorthodoxen dat zich bij het leger meldt. Dat is een forse logistieke en administratieve operatie. Wel maken religieuze onderwijsinstellingen zich zorgen over een dreigende korting op staatssteun en zijn sommige al begonnen met fondsenwerving via andere kanalen.

„Midden in een afmattende oorlog is de last van ongelijkheid zwaarder dan ooit” - Uzi Vogelman, opperrechter Israël

De vraag is hoe de beslissing van het hooggerechtshof zich politiek zal vertalen. Voor de rechts-religieuze partijen in de coalitie is de dienstplicht voor religieuze studenten een breekpunt. Dat zou ertoe kunnen leiden dat zij de regering laten vallen. Zij hebben echter nog niet op het vonnis gereageerd. De Likudpartij van Netanyahu bekritiseerde de timing van de uitspraak, „juist nu er historische wetgeving in de maak is”.

Heet hangijzer

Dienstplicht voor ultraorthodoxen –of haredim– is al decennialang een heet hangijzer in de Israëlische politiek. Vrijstelling voor religieuze studenten werd bij de oprichting van de staat Israël in 1948 bedongen, maar is in de loop van de tijd steeds meer onder druk komen te staan. Het ultraorthodoxe deel van de bevolking groeit relatief snel. Veel seculiere Israëliërs vinden het oneerlijk dat zij de kastanjes uit het vuur moeten halen als er oorlog uitbreekt.

De haredim verdedigen zich door te zeggen dat hun toewijding aan de Thora en gebed voor de soldaten het land net zo goed helpen als de militairen die gevechtstaken uitvoeren. Zij vinden dat zij in het leger te veel aan seculiere invloeden worden blootgesteld. Ook het samen dienen met vrouwen of onder vrouwelijk bevel stuit hun tegen de borst.

Opperrabbijn Yitzhak Yosef dreigde in maart nog dat ultraorthodoxen Israël massaal zullen verlaten als zij niet langer van militaire dienst worden vrijgesteld. Hij vergeleek de haredim met de stam van Levi en benadrukte dat het militaire succes van de Joodse staat te danken is aan het bestuderen van de Thora.