De inwerkperiode van ministers of staatssecretarissen vraagt volgens het departement extra aandacht. De stukken komen van vlak na de verkiezingen. In die tijd speelde nog wel de vraag of de VVD wel volwaardig zou meedoen in de nieuwe coalitie. „Met of zonder VVD. 3 partijen zonder enige bestuurlijke ervaring die in een landsregering komen. Inclusief het wantrouwen richting de ambtelijke dienst”, schetst de secretaris-generaal in een mail aan collega’s.

De bestuursraad van het departement hield rekening met het „fundamenteel herzien van de koers” als gevolg van de verkiezingsuitslag. Uit de stukken wordt duidelijk dat er een emotionele respons wordt verwacht op de verkiezingsuitslag. Een bijeenkomst om de verkiezingen, de uitslag en de kabinetswissel te bespreken krijgt naar verwachting een „hele andere (therapeutische) dynamiek, verwacht een ambtenaar, vanwege de „mogelijke shock van PVV uitslag”.

Volgens een duiding van de verkiezingsuitslag door de kennisafdeling van het ministerie zijn kiezers „vanwege ontevredenheid over de voorbije middenkabinetten uitgeweken naar de flanken”, blijkt uit de vrijgegeven stukken. Daarnaast speelde de opmars van de PVV in de peilingen een rol. Dat de VVD de PVV niet uitsloot als regeringspartner, droeg ook bij aan de winst van de partij van Geert Wilders. „Veel kiezers zijn al jaren op zoek naar een partij ter rechterzijde van de VVD die zicht heeft op regeringsdeelname. Die partij was er jarenlang niet, maar door de ‘milde’ campagne van Wilders (en de mediaberichtgeving daarover) en het feit dat de VVD de PVV niet uitsloot, hadden veel kiezers nu het idee dat met een stem op de PVV daadwerkelijk verschil gemaakt kan worden”, aldus de duidende ambtenaren.