Je moeder blijft je moeder, de relatie verandert
Wie is je moeder, de vrouw uit wie je bent geboren? Er is geen band die je leven zo sterk beïnvloedt als de band tussen haar en jou. Daarom voor Moederdag een persoonlijke reflectie hierop aan de hand van herkenbare tegeltjeswijsheden.
5 jaar: Mijn mammie kan alles!
Mijn moeder moet bloemen voor haar verjaardag krijgen, want daar houdt ze van, besluit ik als kleuter. Gewapend met een schaar ga ik op de blauwe druifjes af die naast de oprit groeien. Een paar narcissen erbij, cellofaan eromheen en het is een heus boeket. Als eindelijk de verjaardag aanbreekt, rest er weinig meer dan een verlept hoopje bloemen, maar mijn moeder is blij.
Voordat ik 5 werd, had m’n moeder er al heel wat verzorgende taken op zitten. Hoe vaak heeft ze me gevoed en verschoond? En geknuffeld? Hoeveel boekjes voorgelezen? Hoeveel waaromvragen beantwoord? En wat deed ze in de periode waarin ik alleen maar nee zei? Hoe leerde ze me gehoorzamen? Met hoe ze dit aanpakte, vormde ze een groot deel van mijn karakter.
Dat besefte ik als kleuter allemaal niet. Of toch wel een beetje? Ik verraste haar met zelfgeschreven briefjes: „Mammie, ik houw van jouw.”
10 jaar: Mama weet natuurlijk ook niet alles
Van mezelf kan ik niet terughalen wanneer ik ontdekte dat mijn moeder niet alles weet. Ik zie het in andere gezinnen wel gebeuren. Daar komen de kinderen met deelsommen thuis waarvan de moeder denkt: dat is voor mij abacadabra.
Het hoeft niet alleen om kennis te gaan, zo blijkt uit de herinneringen die een vriendin ophaalt. „Bij ons thuis waren de rollen omgedraaid. Ik dekte de tafel. Niet om mijn moeder te verrassen, maar omdat ze ziek was en het niet kon.”
Parentificatie noemt de psychologie dat. Het kind neemt taken op zich die niet bij de leeftijd passen. Voor even is dat niet erg, maar het brengt negatieve gevolgen met zich mee als dat langdurig het geval is. Eenmaal volwassen kan het kind zich overmatig afhankelijk gedragen, zich overal verantwoordelijk voor voelen of zich altijd wegcijferen.
15 jaar: Daar heeft mijn moeder totaal geen verstand van
Ik ontdek dat de wereld groter is dan het gezin en het dorp waar ik uit kom. Ik denk over veel dingen na en vraag me af: hebben mijn ouders gelijk?
De puber baant zich een weg naar zelfstandigheid en voor moeder is het voortdurend zoeken naar haar nieuwe rol. „Hoewel het er soms op lijkt dat je puber niet bij jou in de buurt wil zijn, heeft die jouw aandacht wel nodig”, leert het Nederlands Jeugdinstituut. Een puber zegt: „Blijf een beetje dichter bij me uit de buurt”, hoor ik Maria Vermeulen in een lezing voor de JBGG vertellen. Het is de zogenoemde puberparadox. Voor een moeder is het voortdurend zoeken: moet ik mijn interesse tonen of juist op afstand blijven?
18 jaar: Mijn moeder heeft belachelijk antieke ideeën
„Zet mij hier maar af”, zeg ik, even voordat we de straat van de school inrijden. Mijn moeder heeft een afspraak in de buurt en ik mag meeliften. Als mijn klasgenoten de auto van mijn ouders maar niet zien. Ze zouden zich suf lachen.
Als de volwassenheid in zicht komt, kan er sprake zijn van flinke conflicten en gecompliceerde emoties tussen moeder en dochter. Het gaat anders dan bij moeders en zonen. Toch kan de moeder-dochterrelatie wel tegen een stootje. Als de drempels genomen zijn, kan er een nieuwe, volwassen band ontstaan tussen die twee. Gerrie Reijersen van Buuren schreef in Psychologie Magazine over de moeder-dochterband: „In de puberteit moeten dochters zich losmaken en de ruimte nemen en krijgen om hun eigen identiteit als vrouw te ontwikkelen. Daarna kunnen ze een nieuwe, volwassen band met hun moeder opbouwen. Een waardevolle relatie die zich kenmerkt door een diep besef van verbondenheid.”
25 jaar: Ik moet eerst mijn moeder eens om raad vragen
„Hoe mijn moeder dit met zes kinderen deed, is mij een raadsel”, verzucht ik tegen mijn echtgenoot als ik met zware tassen en een maxicosi thuiskom. De eerste weken na de geboorte van onze kleine ga ik mijn eigen moeder steeds meer bewonderen.
Veel vrouwen denken aan hun eigen moeder terug als ze zwanger zijn en een kind krijgen. Hoe was mijn moeder vroeger? Welke opvattingen had zij over de opvoeding? Moeder wordt oma en dat brengt weer een heel andere relatie met zich mee. Ook dan kunnen er spanningen zijn. „Zou je hem niet wat dikker inpakken?” vraagt oma-moeder. Het is louter bezorgdheid, maar voor dochter-moeder komt het over als ongevraagd advies. Toch belt ze de volgende dag weer naar het ouderlijk huis: „Mam, de jongste heeft zo’n nare hoest. Denkt u dat ik naar de huisarts moet?”
35 jaar: Hoe zou moeder dit probleem oplossen?
Dit is voor mij toekomstmuziek. Tegen welke problemen zal ik aanlopen als mijn dochter puber hoopt te zijn? En kan ik ze dan nog aan mijn moeder voorleggen?
Het is niet voor iedereen vanzelfsprekend om dat te doen. Een vriendin bekent dat ze het moeilijk vindt om haar moeder te bellen als ze niet lekker in haar vel zit. Die vriendin is inmiddels zo volwassen dat ze haar moeder heeft geaccepteerd zoals die is. En toch steekt in moeilijke omstandigheden dat kleine meisje in haar de kop op. Het vraagt: „Mama, ziet u mij? Zou u mij eens willen bellen om te vragen hoe het met me gaat in plaats van ik u?”
50 jaar: Mijn moeder? Die had letterlijk overal verstand van
Mijn moeder was halverwege de dertig toen ik werd geboren. Zal ik vijftig jaar worden en zal mijn moeder dan nog in leven zijn? Ga ik dan ook moederwijsheden verkondigen? „Mijn moeder zei altijd”, klinkt het dan, gevolgd door een uitspraak als: „We stoken niet voor de vogels”, of: „Je mag wel alles eten, maar niet alles weten.” Moeder gaat symbool staan voor wijsheid. Ze valt bijna –of al helemaal– in de categorie ”oma weet raad”.
Kinderen verzorgen behoort tot het verleden als je tachtig bent. Misschien lukt er fysiek weinig meer. Maar ook dan ligt er nog een opdracht. Oude vrouwen hebben de taak om leraressen van het goede te zijn, schrijft Paulus in Titus 2. Met hun levenswijsheid kunnen ze jonge vrouwen leren voorzichtig te zijn en hun mannen en kinderen lief te hebben. Deze wijsheid stijgt uit boven de tegeltjeswijsheid.
