Bedelaars verzamelen zich bij de poort van de rooms-katholieke Sint-Thomasbasiliek, een groot witmarmeren gebouw dat fel afsteekt tegen de bijna altijd blauwe lucht in Madras. De kerk is in 1504 gebouwd op de plaats waar het lichaam van de in het jaar 78 na Christus vermoorde apostel bewaard werden. In 1893 werd de kerk gereconstrueerd in neogotische stijl. Glas-in-loodramen vertellen de geschiedenis van de twijfelende Thomas en de laatste dagen van Jezus Christus. De kerk staat ongeveer 500 meter van het strand, waar het water van de Baai van Bengalen, uitloper van de Indische Oceaan, aanspoelt. Tijdens de tsunami kwam het water tot aan de trappen van de Thomasbasiliek. Het museum, vlak naast de kerk, bleef gespaard.

In de kerk zijn mensen verzonken in gebed. Bezoekers moeten hun schoenen uitdoen. Vervolgens kunnen ze afdalen in de kelder, die gepresenteerd wordt als grafkelder. De mededeling dat slechts twee kerken ter wereld zijn gebouwd op het graf van een apostel moet eerbied wekken. Er hangt een indrukwekkend schilderij waarop de apostel Thomas de handen in de wonden van Jezus steekt.

Het christendom in India is oud. Toen de Portugezen in de vijftiende en de zestiende eeuw naar India trokken, troffen ze aan de westkust bloeiende nestoriaanse kerken aan. Volgens de traditie van zowel de Syrisch-Orthodoxe Kerken van India (meer dan 2 miljoen aanhangers) als de Rooms-Katholieke Kerk van India (15 miljoen aanhangers) is op de plaats van de Thomasbasiliek de apostel Thomas begraven. Hij zou in 52 na Christus naar India zijn gevaren en aan de westkust van India in Kerala tal van hindoes en joden tot bekering hebben gebracht. Vandaar trok hij door Zuid-India, al predikend en kerken stichtend. Volgens de overlevering zou hij de marteldood zijn gestorven, vlak bij de basiliek aan de rand van Madras.

De beenderen van Thomas zijn inmiddels weggebracht naar Edessa in Syrië, maar de basiliek is nog steeds een soort bedevaartsplaats voor mensen die daar genezing denken te ontvangen. Prof. dr. P. A. Siebesma, docent Oude Testament aan de Christelijke Hogeschool Ede (CHE) en in Heverlee, die twee keer per jaar Oude Testament en Hebreeuws doceert aan het Hindustan Bible Institute and College (HBI) in Madras, heeft tijdens een bezoek aan deze kerk gezien hoe talloze devote Indiërs, de vrouwen in sari’s gekleed, over de grond naar de schrijn kropen om daar vergeving of genezing te vinden. „Bloedende kruisen, getuigenissen van wonderbaarlijke genezingen, vingerafdrukken van de apostel Thomas, dit alles doet westerlingen vreemd aan, maar veel Syrisch-orthodoxe en rooms-katholieke Indiërs, en zelfs hindoes, hechten er grote waarde aan.”

Wat is feit en fictie rond de aanwezigheid van Thomas in India? De vroege kerkvaders in de eerste twee eeuwen buiten India zeggen er niets over. Maar vanaf het midden van de derde eeuw komen de eerste toespelingen op zijn aanwezigheid in India. Men meende in het algemeen dat Thomas „ergens in het Oosten” werkte, maar er was onenigheid over het exacte land. Pas tegen het eind van de vierde eeuw waren kerkvaders zoals Ambrosius, Gregorius van Nazianze en Hieronymus van oordeel dat Thomas in India moest zijn geweest.

Volgens Siebesma zijn er geen archeologische bewijzen voor dat Thomas echt in India is geweest. „Uit andere bronnen weten we wel dat de Indiase Kerk van apostolische oorsprong is. De Handelingen van Judas Thomas, een Syrisch geschrift uit de tweede eeuw, beschrijft hoe de apostelen door het lot de naties van de wereld verdelen, waar elk van hen heen moet gaan om het Evangelie te prediken. Aan Judas Thomas (Didymus bijgenaamd) wordt India toebedeeld, maar hij weigert. In de nacht erop verschijnt Christus aan hem in een visioen met de woorden: „Vrees niet, Thomas, om naar India te gaan en het Woord te prediken, want Mijn genade is met u.” Nog wil Thomas niet gehoorzamen, totdat hij voor 3 pond aan een Indiase koopman wordt verkocht en uiteindelijk toch in India terechtkomt.”

Nagenoeg alle westerse kerkhistorici vinden dat dit verhaal niet historisch is, zegt Siebesma. „Maar Indiase kerkhistorici denken hier genuanceerder over. Het verhaal is volgens hen gebaseerd op een bestaande betrouwbare traditie. Een aantal argumenten pleit daarvoor. India was geen geïsoleerd land. Het staat vast dat er al voor de jaartelling handelscontacten bestonden tussen Egypte (Alexandrië) en het Nabije Oosten enerzijds en India anderzijds. De aanwezigheid van joodse gemeenschappen in India, die hun oorsprong terugvoeren op de tweede eeuw voor Christus, wijst daar ook op. Met de handelaren kunnen christenen zijn meegetrokken die het goede nieuws van het Evangelie hebben verspreid.”

In ieder geval leefde Thomas in de christelijke traditie in India en komt zijn naam ook in namen van organisaties voor. Vanuit Wierden is de Stichting Thomas actief, die zich bezighoudt met kleinschalige projecten rond Madras, zoals sponsoring van theologische studenten, ondersteuning van jonge christelijke gemeenten en een medische polikliniek. Voorzitter is drs. W. Chr. F. de Vries, wiens vrouw dr. M. G. de Vries-Smelt sinds vijf jaar kerkgeschiedenis, filosofie en ethiek aan het HBI doceert.

Op de plaats van de oude kapel met de beenderen van Thomas (naast de basiliek) bevindt zich nu een museum waar oude stenen en overblijfselen in de vorm van kruisen, bronzen versieringen, munten, bijbels en kandelaren uit vele eeuwen zijn tentoongesteld. Het zou de Rooms-Katholieke Kerk niet zijn om geen aandacht te besteden aan de relikwieën. In 1144, toen Klein-Azië in handen van de Turken viel, namen de kruisvaarders de relikwieën van de apostel weg en brachten die in 1258 over naar Italië. De punt van de speer die Thomas gedood zou hebben en zijn „kostbare bot”, dat geraakt werd, is daar nog te zien, zo vermeldt het museum.

We nemen de mededeling voor kennisgeving aan. Jezus zei tegen Thomas: „Omdat gij Mij gezien hebt, Thomas, zo hebt gij geloofd; zalig zijn zij, die niet zullen gezien hebben, en nochtans zullen geloofd hebben.”

Dit is het zesde artikel over kerk en christendom in India.