„Mijn dag zit er weer op. Ik klap mijn laptop dicht en heb in een paar uur tijd 5000 euro verdiend door te handelen op de beurs.” Grote kans dat wie soms op YouTube rondneust, weleens zo’n reclame voorbij heeft zien komen. Talloze filmpjes zijn er op sociale media te vinden van deze zogenoemde finfluencers: zelfbenoemde financieel adviseurs die vertellen hoe je snel rijk kunt worden door te investeren in crypto of te beleggen in aandelen.

Uit maandag gepubliceerd onderzoek van het platform Wijzer in Geldzaken, een initiatief van het ministerie van Financiën, blijkt dat een groot deel van de jongeren vatbaar is voor dergelijke video’s. Nagenoeg alle ruim duizend ondervraagden (98 procent) hebben wel eens posts van influencers over geldzaken gezien. Zo’n 60 procent van de 16- tot 19-jarigen kijkt zelfs met enige regelmaat filmpjes over hoe ze op een makkelijke manier veel geld kunnen verdienen.

De cijfers verbazen Eva van Reijmersdal, universitair hoofddocent communicatiewetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. „Ik associeerde sociale media niet direct met geldzaken. Blijkbaar posten influencers daar ontzettend veel over.” Volgens Van Reijmersdal zijn het lang niet alleen finfluencers die over geld berichten. „Het zijn ook studenten en huismoeders die tips geven hoe je geld kunt besparen.”

Dat het niet alleen bij kijken blijft, blijkt wel uit de financiële gevolgen die jongeren ondervinden. Ongeveer 39 procent heeft weleens geld verdiend door het advies van een finfluencer. Een kleine 30 procent heeft er geld door verloren.

Dat jongeren de adviezen in praktijk brengen, heeft volgens Barbara Braams, neuropscyholoog aan de Vrije Universiteit Amsterdam, te maken met hun leeftijd. „Veel jongeren zijn vrij impulsief. Ze overzien niet altijd de gevolgen van hun acties.” Dat de finfluencers zelf vaak jong zijn, helpt volgens Braams ook. „Jongeren laten zich het meest beïnvloeden door leeftijdsgenoten, blijkt uit onderzoek. En dus veel minder door een verstandig advies van een ouder of expert. Een flitsend verhaal over snel geld verdienen, verteld door een persoon die op hen lijkt, geeft jongeren het gevoel dat die levensstijl ook voor hen mogelijk is.”

De talloze beleggingsvideo’s hebben ook een immaterieel gevolg; rijk worden is belangrijk geworden. Zo’n 45 procent van de ondervraagden heeft het zelfs tot een van de levensdoelen verheven. Ongeveer een derde van de ondervraagden denkt ook daadwerkelijk rijk te worden. Volgens Braams heeft dat hoge aantal te maken met een gebrek aan financiële kennis. „Jongeren hebben vaak geen idee hoeveel het kost om een huis te huren of wat een normaal inkomen is. Het ontbreekt ze aan ervaring om een realistische inschatting te kunnen maken.”

Dat blijkt ook wanneer jongeren hun startsalaris moeten inschatten. Vier op de tien mbo’ers heeft een realistische verwachting van het eerste inkomen. Bij hbo- en wo-geschoolden is dit aantal met twee op de tien nog lager. In de meeste gevallen wordt het startsalaris schromelijk overschat. Zo ligt het netto startsalaris van de beginnende hbo’er tussen de 2093 euro en 2680 euro. Ruim de helft van de ondervraagde hbo’ers denkt netto zo’n 3030 euro te gaan verdienen bij hun eerste baan.

Jongeren realiseren zich maar al te goed dat loondienst hun geen gouden bergen kan beloven. De manier waarop ze rijk kunnen worden, schatten jongeren dan ook het hoogste in bij het hebben van een eigen bedrijf (49 procent). Beleggen (37 procent) en handelen in crypto (30 procent) zijn ook populaire manieren om rijk te worden.

De cijfers bevestigen dat finfluencers een eenzijdig beeld schetsen, zegt Van Reijmersdal. „De nadruk ligt overduidelijk op financiële successen. Over de verliezen op de aandelenmarkt wordt nauwelijks gesproken. Daarmee ontstaat het beeld dat alles maakbaar is.”